Sanatta başarının en büyük özelliği bence köklerine bağlı kalarak yenilikleri oluşturmaktır. Bunu biraz detaylandırırsam meramımı daha iyi anlatabileceğimi düşünüyorum. Türkiye’de Cumhuriyetin ilanıyla birlikte hızlı bir Batılılaşma yoluna gidildi. Türkçede Batılılaşmanın 3 temel manası mevcut: 1- Düşünce, çalışma, görüş ve anlayışta özellikle Avrupa ülkelerinin izledikleri temel ilkeleri benimsemiş olmak; Garplılaşmak. 2- Gelişmişlikte Avrupa ülkeleri düzeyine ulaşmak. 3- Batı uygarlığını benimsemek;
Sanatta başarının en büyük özelliği bence köklerine bağlı kalarak yenilikleri oluşturmaktır. Bunu biraz detaylandırırsam meramımı daha iyi anlatabileceğimi düşünüyorum.
Türkiye’de Cumhuriyetin ilanıyla birlikte hızlı bir Batılılaşma yoluna gidildi. Türkçede Batılılaşmanın 3 temel manası mevcut: 1- Düşünce, çalışma, görüş ve anlayışta özellikle Avrupa ülkelerinin izledikleri temel ilkeleri benimsemiş olmak; Garplılaşmak. 2- Gelişmişlikte Avrupa ülkeleri düzeyine ulaşmak. 3- Batı uygarlığını benimsemek; Garplılaşmak. Bu manaları akılda tutmakta fayda var.
Birçok alanda Batılı ülkeler örnek alınıp buna göre hareket edildi. Batılılaşma Cumhuriyetle birlikte birden bire ortaya çıkan bir yaklaşım değildi. Osmanlı’da da Batılılaşma hareketleri çeşitli düzeyde mevcuttu lakin Cumhuriyetle birlikte tek geçer yol Batılılaşma olarak karşımıza çıktı. Bu da bizi köksüzleştirdi. Osman Hamdi Bey’le birlikte başlayan “resim” serüvenimiz kökü Batıda olan bir yapı biçiminde varlığını hâlâ sürdürüyor. Sanatçılarımızın içinde bulunduğu en büyük açmazın ilk başlangıç noktasının köksüz olmasından kaynaklandığını düşünüyorum. Tabii ki Cumhuriyetten itibaren devam eden sanat tarihimiz içinde kendine yer edinen önemli birçok sanatçımız Batının taklitçiliğinden kurtulmaya çalışarak kendilerine yeni yollar açmaya çalıştı, çok az kısmı bunda başarılı olabildi. Çok az sanatçımız ise bu topraklarla bağını tamamen keserek sadece Batıyı düşünerek eserler verdi. Bunlardan çok çok azı başarılı olabildi. Osman Hamdi Bey de bunların ilk örneklerindendir. Ömrü hayatında yaptığı eserlerin bu topraklarda sergilenebileceğini, birilerinin evinde, müzelerde yer alabileceğini düşünmüyordu. Ama bugün bu topraklardan çıkan en değerli resimlerin altında imzası var oryantalist ressamımızın.
Sanatçının başarısı için iki kriterden bahsettim. Kökler ve yenilik. Avrupa sanatı tam da en tıkandığı dönemde, 19. yüzyıl sonlarında yaşanan büyük teknolojik değişimler, seyahatlerin hızlanması vs ile bu tıkanıklığı aştı. Dünyanın dört bir tarafına yayılan sanatçılar ülkelerine dönerek gördükleri ülkelerin sanat yaklaşımlarını içselleştirerek sanat üretimde bulundular. Bunun en bilindik örneği olarak Picasso’nun Afrika masklarıya olan ilişkisi gösterilir. Lakin bununla birlikte dikkat edilmesi gereken esas husus Picasso’nun Cezanne’ı adeta hatmetmesidir. Cezanne’dan aldığı bayrağı ileri taşırken onun imdadına Afrika maskları yetişmiştir. Aksi halde sadece bu masklar onun işine yaramayacaktı. Bazı sanatçılar içinse kurtuluş ve yenilik İslam sanatlarındaydı. Soyut sanatın mucidi Kandinsky hat sanatıyla karşılaşmasını bakın hangi sözlerle anlatıyor:
Ve birdenbire, o rüyanın, bilmeden uzun süredir yanımda taşıdığım hayalin vücut bulmuş hali gözlerimin önünde belirdi sanki... Bunun insan eliyle yaratılmış olabileceği imkansız görünüyordu. Karşısında dururken, sanki kendi kendine ortaya çıkmış, sanki cennetten bir vahiy gelmiş gibi hissettim. Bu, ruhun nerede bulacağını bilmeden beklediği, aradığı ruhsal tazelenmeden pay aldığı anlardan biriydi. Sanki önünde bir perde aralanmış, yeni mutluluk derinlikleri ortaya çıkmış gibiydi.
Bunları yazdıktan hemen sonra soyut sanatın ilk örneklerini vermesi hiç şaşırtıcı değil.
Ancak ayakları yere sağlam basan, köklerine hakim bir sanatçı arayışlarını sanatta bir yeniliğe çevirebilir.
