Ahşap sanatı camilerde parlıyor

Gazneliler ve Karahanlılar döneminden kalma kayıtlarda ratladığımız ahşap camilerin kullanımı, İslâm mimarisinde çok eskilere dayanıyor. Tamamen ahşap malzemeden yapılmış camiler ise Karadeniz bölgesinde karşımıza çıkıyor. Tatilini Rize’de geçiren Emine Erdoğan, kültür ve tarihi birleştiren iki günlük bir gezi gerçekleştirdi ve İkizdere Güneyce Hacı Şeyh, Kalkandere Hüseyin Hoca, Hemşin Bilen Camileri’ni gezdi. Ziyaret esnasında ahşap camilerin sanat özellikleri ve tarihi geçmişleri hakkında bilgi alan Emine Erdoğan’a Rize İl Kültür Müdürü İsmail Hocaoğlu mihmandar oldu. Emine Erdoğan her bir camiyle ayrı ayrı ilgilendi. “Ahşap sanatının bütün inceliklerini yansıtan bu camilerimiz bugün kültür turizminin önemli bir parçası konumunda” diyen Hocaoğlu ise camiler hakkında şunları söylüyor: “Yılın farklı dönemlerinde, yerli ve yabancı ziyaretçiler ahşap ve taş camilerimizi ziyaret ediyor.

ÜÇ DEFA TAŞINAN CAMİ

Rize, barındırdığı eserlerler sayesinde insanların kültür turizmi merakına da cevap verebiliyor. Bu bölgede irili ufaklı elliyi aşkın ahşap ve taş cami yer alıyor. Bulundukları doğa ile de uyumlu olan bu kültür varlıkları, ahşap camiler doğa ve tarihin eşsiz bir yolculuğuna katılmak isteyenlere zengin fırsatlar sunuyor.”

Trabzon’un Keler Köyü’nde, 1825 yılında Ordulu Mehmet Usta tarafından yapılan ve ahşap sanatı ile işlemeciliğinin güzel örneklerinden biri olarak gösterilen Hüseyin Hocaköyü Camii’nin ilginç bir hikayesi var. Tarihi cami, 1973 yılında Of’un Keler Köyü’nde yaşayan köylülerin bir kısmının Rize’nin Kalkandere ilçesine taşınması sonrasında 1977 yılında taşınarak Rize’nin Kalkandere İlçesi Hüseyin Hocaköyü’ndeki bir çay alım yerinin üzerine monte edilmiş. Mihrabın yüzeyinde sırasıyla mukarnas, örgü ve lâle motifli süsleme kuşağı bulunmakta. Caminin ahşapları Kurtboğazı denilen ve Karadeniz Bölgesi ahşap camilerinde kullanılan teknik ile birbirine geçirilmiştir. Karadeniz ahşap oyma ve işleme sanatlarının nadide örneklerini barındıran bu eser Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu tarafından koruma altına alındı. Cami, özelliklerine uygun bir alana taşınmak için vinç ile bir bütün olarak bulunduğu yerden alınarak Rize Valiliği tarafından oluşturulan yeni yerine taşındı. Önce Of’tan Kalkandere’ye taşınan cami, 2011 yılında da bulunduğu yerin yanında oluşturulan alana alındı. Güneyce Köyü Hacı Şeyh Camii ise minaresinde bulunan Türkçe kitabeye göre Hacı Şeyh Osman Niyazi Efendi tarafından 1886 yılında yaptırılan eserin alt katı kesme taştan, üst katı ise ahşaptan yapılmış. Alaturka kiremitli çatı ile örtülen cami kare planlı.

Buhara’dan Anadolu’ya

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ıngezdiği camiler arasında üç defataşınan Hüseyin Hocaköyü Camii de var Hemşin Bilen Camii de. Bu yapıların ortak özelliği ise ahşap işçiliğinin önemli örneklerinden olmaları. Selçuklular ile birlikte Anadolu’ya gelen Türk boylarının Semerkant, Buhara gibi kentlerde yaptıkları ağaç direkli ve ahşap tavanla örtülü camileri Anadolu’da da inşa ettiğini görüyoruz. Ahşap yapıların en sık görüldüğü bölge olan Karadeniz’de de ahşap hayatlı evler, ahşap köprüler, ahşap ambar yapılar, seranderler, samanlıklar, değirmenler kadar camiler de görülmesi gereken yapılar arasında. Minber ve mihraplarının genellikle ceviz ve incir ağacından yapıldığı asırlık camilerin kapı işlemelerinde ise ahşap oyma sanatının zenginlikleri görülüyor. Vaiz kürsülerinin çeşitli geometrik ve bitki motifleriyle süslü.