Anketlerde manipülasyon şaibesi: CHP'ye yakın firmalar yanıldı mı yanılttı mı?

28 Mayıs Pazar günü yapılacak Cumhurbaşkanlığı ikinci tur seçiminde geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek. 14 Mayıs seçimlerinde AK Parti ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın önde sonuç elde etmesi ile bazı anket firmaları ciddi oranda yanıldı. Yanılma oransal değil tam anlamıyla yanlış sonuçlar açıklanmasıyla oldu. Güvenilir, itibar edilen GENAR, Areda, Optimar, SONAR ve Argetus gibi şirketler sandıktan çıkan sonuçlara yakın bulgular etti. Önceki seçimlerde yaptıkları araştırmalarla güven kazanan KONDA, Metropoll, ORC gibi şirketler ise CHP'yi kazanıyor göstererek büyük bir algı operasyonuna alet oldular. Seçimin ardından da bazı anket firmalarının açıkladığı yanıltıcı veriler tartışmaya açıldı. 14 Mayıs seçimlerinde Cumhurbaşkanı Erdoğan yüzde 49,52, Kılıçdaroğlu yüzde 44,88, Sinan Oğan yüzde 5,17 ve Muharrem İnce yüzde 0,43 oy aldı.

KONDA'ya göre Kılıçdaroğlu ilk turda kazanıyordu

CHP'ye yakınlığı ile bilinen ancak geçmişteki araştırmalarıyla toplumda güvenen kazanan KONDA, 14 Mayıs seçimlerinden hemen önce Perşembe günü açıkladığı ankette, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Kemal Kılıçdaroğlu'nun %49.3, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın %43.7, Muharrem İnce'nin %2.2, Sinan Oğan'ın ise %4.8 oranlarında oy alacağı tahmininde bulundu. KONDA'nın açıklamasında Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci tura kalma ihtimalinin olduğu ancak son haftada yaşanan oy değişim eğiliminin devamı durumunda seçimin ilk turda Kemal Kılıçdaroğlu lehine sonuçlanma ihtimalinin de olduğuna dikkat çekilmişti.

ORC Kılıçdaroğlu'na ilk turda kazandırdı

İlk turun orantısal olarak en fazla yanılan şirketlerinden ORC Araştırma Şirketi de Kılıçdaroğlu'nun kesin kazanacağını ilan etmişti. Üstelik Kılıçdaroğlu yüzde 7,5 farkla kazanıyordu. ORC, 10 Mayıs'ta yayınladığı son araştırmasında Kemal Kılıçdaroğlu'nun %51.7, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın %44.2, Sinan Oğan'ın %2.8 ve Muharrem İnce'nin ise %1.3 oranlarında oy alacağını duyurmuştu. ORC, 10 Mayıs'ta yayınladığı son araştırmasında Kemal Kılıçdaroğlu'nun %51.7, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın %44.2, Sinan Oğan'ın %2.8 ve Muharrem İnce'nin ise %1.3 oranlarında oy alacağını duyurmuştu.

Metropoll Kılıçdaroğlu'nu iki turda da önde gösterdi

“Anket firmaları yanılmadı, çarpıttı”

Siyaset Bilimci Dr. Murat Yılmaz, anket firmalarının yanılmadığına dikkat çekti, çoğunun yanlış sonuçları sonuçları çarpıtmak için yaptığının altını çizdi. Dr. Yılmaz, “Bunun arkasında politik ön yargı, politik angajman var. Bu da siyasi partilerle anket şirketlerinin arasındaki bağdan kaynaklı. Siyaseti dizayn etmek ve seçimi yönlendirmeyi amaçladılar” ifadelerini kullandı.

“Oylarımız çalındı söylemleri normal”

Seçim sonuçlarına yaklaşık veriler açıklayan Genar Araştırma Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı İhsan Aktaş da anket firmalarının sonuçlarının ‘oylarımız çalındı’ söylemlerine neden olduğunu vurguladı. Anket firmalarının iki gruba ayrıldığını belirten Aktaş, “Birinci grup seçimde ortaya çıkan firmalar. İkinci grup ise kurumsal firmalardır. Ortaya çıkan tabloya baktığımızda muhalefet ile kendini bir gören firmalar ciddi yanıldı. Muhalefet neden yanıldı asıl buna bakmalıyız. Trollerin işi zaten bu” dedi.

“Kaybetme ihtimalini hiç konuşmadılar”

İhsan Aktaş, muhalefetin kaybetme ihtimali üzerine hiç konuşmadığını gerçekle yüzleşmediğini hatırlattı, “Hep kazanma ihtimali üzerine gittiler. Durum böyle olunca seçim sonrası ‘oylarımız çalındı’ söylemlerinin yükselmesi normal. Ne yazık ki bozuk düzende çark işlemiyor. Her şey bir yana gençlere ‘kazanacağız’ umutları veriyorlar. Oysa işini düzgün yapan firma yanılmaz. Tam sonucu bilemese de hata payı cihetinde olur” ifadelerini kullandı.

“Muhalefete yakın anketçiler çuvalladı”

Siyasal İletişimci Ferhat Murat da anket firmalarındaki yanılma oranları ile yanlış veri ortaya konulmasına açıklık getirdi. Bilimsel araştırmalarda kabul edilebilir hata payının yüzde 2 olduğuna, bunun üzerindeki oranın seçmeni yönlendirmek olduğuna dikkat çekti. Seçimden seçime kurulan anket firmaları olduğunu ve bu firmaların muhalefete hizmet ettiğini belirten Murat, “Yanılan firmaların 3-4 aylık verilerine baktığımızda daha manipülatif sonuçlar görüyoruz. Aslında kaybedeni önde gösterip seçmeni kazanana yönlendirmeyi amaçlıyorlar. Seçimlerde muhalefete yönelik hizmet eden sistematik ve planlanmış şekilde yapılan çalışmalardır. Aslında her dönem yapılanın benzeri yaşanmıştır” ifadesini kullandı. Yanıltıcı anket firmalarının bazı yabancı basında da kullanıldığını da belirtti. İnternette araştırdığında ‘x partisine yakın anket firması’ gibi ifadeler gördüğüne dikkat çeken Ferhat Murat, “Sonuç olarak muhalefete yakın anket firmaları çuvalladı” dedi.

“İstatistik belli kuralları olan bilimdir”

Siyaset Bilimci Onur Erim ise Türkiye’de anket yapmanın kolay olmadığını söyledi. Anket çalışmalarında vatandaşın, özeline girildiğini düşündüğünü belirtti. Ancak bunun dışında ülkede belli amaca hizmet eden anket firmalarını olduğunu kaydetti, bazen sürekli bazen de zaman zaman istenilen yönde sonuçlar yayınladıklarını açıkladı. “İstatistik belli kuralları olan bir bilimdir” diyen Erim, “Rakamları manipüle etmeyi kural halinde getirmiş firmalar var. İşini düzgün yapan firmaların sonuçları ortada” dedi.

“Anket firmalarının itibarı sorgulanır”

Sosyolog İsmail Öz, anket firmalarının toplumun reflekslerini ölçüp ölçemediği yönündeki soruya karşı “Yanılmanın en temel sebebi bile isteye yanılmadır” cevabını verdi. Meslek ahlakını yerine getirenlerin hata payı olsa da doğru veriler ortaya koyduğuna dikkat çeken Sosyolog Öz, “Köklü ve itibar kazanan bazı firmaların sonuçları ortada. Ancak diğerleri toplumu etkileyebilmek adına kendilerince bir dil geliştirdi. Örnekleme verileri nasıl seçildi bu önemli. Sonuç olarak bu bazı firmalar kendi meslekleri adına doğru bir iş yapmadı. Ancak bundan sonra anket firmalarının itibarı seçmen tarafından sorgulanır” diyerek güvenilirliğin sorgulanacağını belirtti.