Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Afet Yönetimi ve Deprem Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Azad Sağlam Selçuk'un öncülüğündeki akademisyenler, kazı çalışmalarıyla Türkiye-İran sınırında deprem üretme potansiyeli olan Başkale ilçesindeki fayda araştırma yapıyor.
Van YYÜ, Maden Tetkik ve Arama (MTA), AFAD ve Belediyeler Birliği işbirliğinde hazırlanan ve TÜBİTAK'tan 8,5 milyon lira destek almaya hak kazanan "Türkiye Diri Faylarının Paleosismolojik Özelliklerinin Belirlenmesi: Yüksekova-Şemdinli Fay Zonu, Başkale, Erciş ve Tutak Fayı Projesi" kapsamında başlatılan çalışmalar sürüyor.
Prof. Dr. Selçuk, Van YYÜ Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Uygulamalı Jeoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Levent Selçuk ve Van YYÜ Güvenlik Meslek Yüksekokulu Acil Durum ve Afet Yönetimi Bölümü Doktor Öğretim Üyesi Sacit Mutlu'dan oluşan araştırma ekibinin gözetiminde deprem riski olduğu değerlendirilen İran'a sınır Van'ın Başkale ilçesindeki fay hattında kazı başlatıldı.
Fayın geçtiği güzergahta yapılan 30 metre uzunluğunda, 2 metre genişliğinde ve 4 metre derinliğindeki çukurlarda, eski deprem izlerinin tarihlendirilmesi için veri toplanıyor.
2025'in sonunda tamamlanması planlanan çalışmalarda, Van'daki Başkale ve Erciş fay zonunun yanı sıra Hakkari'deki Yüksekova ve Şemdinli, Ağrı'daki Tutak faylarının karakteristik özelliklerinin ortaya çıkarılması amaçlanıyor.
"Çalışmanın sonucunu İran'la da paylaşacağız"
Prof. Dr. Azad Sağlam Selçuk, proje kapsamında Hakkari'deki Yüksekova ve Şemdinli fay hattı üzerindeki kazı çalışmalarını tamamladıklarını söyledi.
İran'ın Hoy kentinde 23 Şubat 2020'de meydana gelen 5,9 büyüklüğündeki depremin yıkım ve ölüme neden olduğu Başkale ilçesinde çalışma yaptıklarını belirten Selçuk, Başkale fayının 2012'de MTA tarafından diri fay olarak haritalandırıldığının bilgisini verdi.
Fay hattıyla ilgili bilimsel verilere ulaşmak istediklerini dile getiren Selçuk, "Çalışmayla Başkale fayının tarihsel bilgilerine ve deprem tekrarlama aralığını bulmayı hedefliyoruz. Çalışmamızı depremden en çok etkilenen Başkale ilçesinin İran sınırında yer alan Özpınar, Güvendik ve Eşmepınar mahallelerinde yoğunlaştırdık. Fay üzerinde üç hendek kazdık. Örnekleri topladık. Çalışmanın sonucunda Başkale fayının ürettiği depremlerle ilgili bilgi sahibi olacağız. Güzel veriler elde etmeyi amaçlıyoruz." dedi.
Çalışmaların temel amacının bölgedeki diri fayların deprem üretme potansiyellerini ortaya çıkartmak olduğunu vurgulayan Selçuk, şunları kaydetti:
"2020'de deprem üreten Başkale fayı tarihsel dönemde ne zaman deprem üretti? Deprem üretme aralığı nedir? Bunlarla ilgili hiçbir bilgi yok. Bunları ortaya çıkararak başta imar olmak üzere birçok çalışmaya taban veri oluşturmayı amaçlıyoruz. Hem bölge hem de ülke için çok önemli çalışmalar yapılıyor. Bu sayede bölge halkı depreme karşı daha duyarlı hale geliyor. Eskiden yaptığımız kazı çalışmalarına ön yargıyla bakıyorlardı. Şu an 'depremle ilgili kazı yapacağız' dediğimizde herkes yardımcı oluyor. Araştırmaları merak ediyor, alacakları önlemleri soruyorlar. Bunlar güzel gelişmeler. Deprem farkındalığı oluşuyor. Bu fay Başkale sınırından kuzeydoğu yönüne ilerlediğinizde Salmas fayına kadar devam ediyor. 2020'deki deprem tam sınırda meydana geldi. İran'da da yıkıma neden oldu. Çalışmanın sonucunu İran'la da paylaşacağız. Onlar da bir veri tabanı oluşturacak. Çünkü bu fay sadece Türkiye sınırlarından geçmiyor."
"Fayların deprem üretme potansiyelleri değerlendirilebilecek"
Van YYÜ Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Şevli ise akademisyenlerin yürüttüğü çalışmayla depremle ilgili önemli verilere ulaşacaklarını belirtti.
Çalışmalara gerekli desteği sunduklarını anlatan Şevli, şu ifadelere yer verdi:
"Kazı çalışmalarından elde edilen verilerle tarihsel dönemlerde meydana gelen depremler belirlenecek. Bu sayede fayların deprem üretme potansiyelleri değerlendirilebilecek. Sahada dron ile görüntüler alındı, hassas görüntüleme cihazlarıyla arazide çalışmalar yürütüldü. Fayların en iyi gözlemleyebildiği noktalarda kazı çalışmaları yapılıyor. Eski deprem izlerinin tarihlendirilmesi amacıyla örnekler toplanıyor. Akademisyen arkadaşlarımızın hazırladığı ve TÜBİTAK'tan 8,5 milyon lira destek almaya hak kazanan projenin sonucu sadece bilimsel makale olarak yayımlanmayacak, sonuçlar tüm valilikler, Belediyeler Birliği, AFAD ve MTA ile paylaşılacak. Ortak bir veri tabanı oluşturulacak, imar çalışmalarında kullanılacak."
