Boeing iflasa sürükleniyor

ABD'li uçak üreticisi Boeing, Etiyopya'da yaşanan kaza sonrası 40'tan fazla ülkenin 737 Max tipi yolcu uçaklarının uçuşlarını durdurması nedeniyle zor günler geçiriyor.

ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA), 10 Mart'ta Etiyopya'nın başkenti Addis Adaba'da yaşanan ve 157 kişinin hayatını kaybettiği kaza sonrası çok sayıda ülkede sivil havacılık otoritelerinin ve hava yolu şirketlerinin B737 Max'lerin uçuşlarını durdurması ve uçaklara hava sahalarını kapatmasının ardından uçak filosunun uçuşlarının geçici olarak durdurulması talimatı verdi.

FAA'dan yapılan açıklamada, uydu verilerinin ve fiziksel kanıtların, Etiyopya'daki kazada uçağın geçen yılın ekim ayında Cava Denizi'nde düşen ve 189 kişinin hayatını kaybettiği Endonezya'nın Lion Air Havayolu şirketine ait B737 Max 8 tipi yol uçağının kaza öncesi hareketleriyle benzer manevralar yaptığına işaret etmesi nedeniyle tedbir kararının alındığı belirtildi.

FAA Başkanı Daniel Elwell, "Kanıtlar, Etiyopya'daki kazanın Lion Air uçağına olanlara benzer olduğunu gösteriyor" ifadesini kullandı.

Her iki kazada da uçakların kalkışından sonraki 6 ila 12 dakika gibi kısa süre içinde yaşadıkları irtifa sorunlarının ardından düşmesi, söz konusu modellerde üretimden kaynaklanan bir teknik hata bulunması olasılığını güçlendiriyor.

Lion Air yetkilileri, Endonezya'daki kazanın ardından yaptıkları açıklamada, uçağın kuyruk kısmındaki sensörlerdeki bir hatanın uçağı kalkışta burnunu aşağı çevirmeye zorladığı ve pilotların söz konusu otomatik manevrayı engelleyemediklerini ifade etmişti.

Boeing'in ürettiği 737 Max 8 tipi uçakların son 6 ayda iki büyük kazaya karışması, uçakların güvenliğine dair tartışmaları gündeme getirirken, bu durumun şirketin ekonomik gidişatını zora sokacağı düşünülüyor.

Boeing'in toplam üretiminin yüzde 70'i 737'ler

Boeing, ilk kez 2017'de piyasaya sürdüğü 737 Max'lerden, dünya genelinde hava yolu şirketlerine 350'den fazla teslimat gerçekleştirdi.

Farklı büyüklükteki modelleri orta ve kısa mesafeli uçuşlarda yakıt etkinliği sağlayan model, hava yolu şirketleri tarafından yaygın olarak tercih ediliyor. Şirketin halen 4 bin 600 adet B737 Max 8 yolcu uçağı siparişi bulunuyor.

Bu yıl ve gelecek 3 yıl içinde teslim edilecek siparişlerin ise neredeyse tamamının Max'ler olacağı tahmin ediliyor. Dolayısıyla modelde bir üretim hatası tespit edilip siparişlerin iptali halinde, şirket iflasla karşı karşıya kalabilir.

Kazanın sebebi kontrol yazılımı olabilir

Boeing, Avrupalı rakibi Airbus'ın orta mesafede daha verimli yakıt kullanan A321 model güncellemesine karşı geliştirdiği 737 Max modellerinde, uçak motorunu daha etkin hale getirmek için daha büyük bir motor inşa etmişti. Yeni motorun idaresi için de yeni bir uçuş kontrol yazılımı geliştirilmişti. Söz konusu yazılımın "kontrol yasası" adı verilen otomatik pilot aktifken pilotların müdahalesini devre dışı bırakan bir sistem içerdiği biliniyor.

Endonezya'da yaşanan kaza sonrası 737 Max'in bu özelliğiyle ilgili pilotların daha fazla bilgilendirilmesi gereğine vurgu yapılmış, pilotlara bu konuda kurslar verilmişti. Etiyopya Havayolları pilotlarının söz konusu kursları alıp almadığı ise bilinmiyor.

Boeing'in 737 sınıfı uçakları, Fransız-Alman ortaklığı Airbus'ın ürettiği A320 sınıfı yolcu uçaklarıyla dünyada en çok satılan yolcu uçağı durumunda bulunuyor.

Tazminat talepleri gündeme gelebilir

Öte yandan B737 Max'lerin uçuşlarını durduran şirketlerin, Boeing'den zararlarının karşılanmasını talep etmeleri Boeing'i büyük zarara uğratabilir.

Norveç hava yolu şirketi Norwegian Air, Etiyopya'da yaşanan kazanın ardından uçuşlarını durdurduğu Boeing 737 Max 8 yolcu uçakları için üretici firmadan tazminat talep edeceklerini bildirmişti.

Havayolu Sözcüsü Tonje Naess yaptığı açıklamada, Etiyopya'daki son kazanın ardından uçuşlarını durduğu filosundaki 18 adet B737 Max 8 uçağı için üretici firma Boeing'den zararının karşılanmasını isteyeceklerini belirterek, "

" ifadesini kullanmıştı.

B737 Max'lere ambargo

Etiyopya Hava Yollarına ait "B737 Max 8" tipi yolcu uçağı, 10 Mart'ta Addis Ababa'dan Kenya'nın başkenti Nairobi'ye gitmek için havalandıktan kısa süre sonra düşmüş, kazada uçaktaki 157 kişi hayatını kaybetmişti.

Etiyopya'daki son kazanın ardından Türkiye, Singapur, Çin, Etiyopya, Endonezya, Avustralya, Malezya, Umman, İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda, Avusturya, Avrupa Birliği, Kazakistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Yeni Zelanda, Fiji, Hindistan, Hong Kong, Lübnan, Kosova, Bahreyn, Mısır, Tayland, Moldova, Kanada, Senegal, Nijerya, Özbekistan ve Ukrayna "Boeing 737 Max" tipi uçakların operasyonlarını geçici olarak durdurmuş ve hava sahalarını uçuşlara kapatmıştı.

Türk Hava Yolları da filosundaki B737 Max 8 tipi uçakları seferlerinden çektiğini açıklarken, Arjantin, Brezilya, Hindistan, Meksika, Kanada, Norveç, İzlanda'da da bazı hava yolu firmaları benzer bir kararla söz konusu tipteki uçakları seferlerinden çektiklerini duyurmuştu.

Son olarak ABD Başkanı Donald Trump, ülkedeki tüm Boeing 737 Max 8 ve Max 9 tipi uçakların ikinci bir talimata kadar uçuşlarının durdurulduğunu açıklamıştı.