Numan Kurtulmuş, 23 Mart 1959 tarihinde Ordu'nun Ünye ilçesinde doğdu. Babaanne tarafından Gürcü asıllıdır. İsmini aldığı dedesi Numan Kurtulmuş, Türk Kurtuluş Savaşı'nda Çanakkale, Erzurum, Batum ve Azerbaycan cephelerinde binbaşı olarak görev yapmış, Balkan Savaşı'nda ve Sakarya Meydan Muharebesi'nde bulunmuş ve yaralanarak gazi unvanıyla emekli olmuştur.
Ayrıca, dedesi latin harfleriyle yazılmış ilk Türkçe ilmihal kitabı olarak bilinen Amentü Şerhi'nin yazarıdır. Babası Dr. İsmail Niyazi Kurtulmuş'tur. Hâlen, ailesi ile birlikte İstanbul'un Fatih ilçesinde ikamet etmektedir. 1988'de Sevgi Kurtulmuş ile evlenen Kurtulmuş'un Ayşe, İsmail ve Emir adlarında üç çocuğu dünyaya gelmiştir.
Lise eğitimini İstanbul İmam Hatip Lisesi'nde aldı. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi'nde lisans eğitimini 1982 yılında ve 1984 yılında yüksek lisans eğitimini tamamladı. 1988-1989 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri'nde giderek Temple Üniversitesi School of Business & Management’da lisansüstü çalışmalarına devam etti.
1990-1993 yıllarında yine ABD'de Cornell Üniversitesi New York State School of Industrial & Labor Relations’nda misafir öğretim üyesi olarak bulundu ve 1992'de İstanbul Üniversitesi'nden doktora derecesini aldı. 1994'te İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde doçent, 2004 yılında profesör oldu. Bir dönem, 'hocaların hocası' lakabı ile tanınan Sabahattin Zaim'in asistanlığını yaptı.
Eğitimini tamamladığı İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde siyaset, çalışma ekonomisi ve insan kaynakları yönetimi hocalığı yaptı. Ayrıca, çeşitli uluslararası ve Türk kuruluşların sempozyum ve seminerlerinde konuşmacı olarak yer aldı. 2010-2012 tarihleri arasında İstanbul Ticaret Üniversitesi'nde ekonomi ve siyasal iletişim dersleri verdi.
Sanayi Ötesi Dönüşüm ve İnsan Kaynakları Yönetiminde Japonya Modeli adlı kitaplarının yanında Stok Yönetiminin Data Base Yaklaşımıyla Entegre Edilmesi ve Model İnsan Tipi Açısından Endüstri İlişkilerindeki Değişim konularında yüksek lisans ve doktora tezleri ile birçok yayımlanmış makalesi mevcuttur.
Kurtulmuş, farklı disiplinler yardımıyla savrulma içinde günümüz dünyasının bugünü ve geleceğine dair değerlendirmelerini sunduğu Türkiye’yi Yarınlara Taşımak kitabını 2020 yılında yayınladı.
Numan Kurtulmuş, Siyaset yaşamına Fazilet Partisi'nde başlayan Kurtulmuş, Fazilet Partisi'nin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasının ardından 2001 yılında Saadet Partisi'ne katılmıştır. 2008 yılında yapılan parti kongresinde genel başkan olarak seçilmiş, 2010 yılında partisinden ayrılarak Halkın Sesi Partisi'ni kurmuştur. Daha sonra Recep Tayyip Erdoğan'ın teklifi üzerine 2012 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi ile HAS Parti bütünleşmiştir. Bu bütünleşme çerçevesinde HAS Parti'nin kendini feshetmesinin ardından Kurtulmuş ve birçok partili AK Parti'ye katılmıştır.
1998 yılında siyaset yaşamına Necmettin Erbakan'ın yanında girerek Fazilet Partisi İstanbul İl Başkanı ve Genel İdare Kurulu üyesi olarak görev yaptı. 2001 yılında Fazilet Partisi'nin kapatılmasının ardından Saadet Partisi'ne katıldı.
Saadet Partisi'nde İstanbul İl Başkanlığı ve genel başkan yardımcılığı görevlerini birlikte yürüttü. 25 Ekim 2008 tarihine kadar partide siyasi işlerden sorumlu genel başkan yardımcısı olarak görev yaptı. 17 Ekim 2008 tarihinde ise dönemin Saadet Partisi Genel Başkanı Recai Kutan, yaptığı basın toplantısında 26 Ekim 2008 günü Ankara'da yapılacak kongrede tek genel başkan adayı olarak Numan Kurtulmuş'un katılacağını açıkladı. "Saadet Şimdi!" sloganı ile Ankara Atatürk Spor Salonu'nda gerçekleşen 3. Büyük Kongrede kullanılan 946 oyun geçerli olan 924 oyunun hepsini alarak Saadet Partisi genel başkanı seçildi.
11 Temmuz 2010'da Ankara'da yapılan 4. Olağanüstü Kongre'ye iki listenin tek adayı olarak katılan Numan Kurtulmuş, yeniden genel başkanlığa seçildi. 1 Ekim 2010 tarihinde Saadet Partisi'nden istifa etti.
Numan Kurtulmuş, Filistin Başbakanı İsmail Haniye ile (2012) Kurtulmuş'un Medeniyet Siyaseti Hareketi etrafında bir araya gelen 235 kişi 1 Kasım 2010 tarihinde Halkın Sesi Partisi (HAS Parti)'ni kurduğunu açıkladı. Kurucu Genel Başkanlığı'nı yürüttüğü HAS Parti'nin kuruluşunun 28. gününde, 28 Kasım 2010 tarihinde Ankara Atatürk Spor Salonu'nda gerçekleştirdiği 1. Olağan Kongresinde 210 delegenin 207'sinin[19] oyunu alarak genel başkanlığa seçildi. Genel başkanlığı sırasında parti 2011 Türkiye genel seçimlerinde %0,77 oy almıştır.
12 Temmuz 2012 tarihinde AK Parti Genel Başkanı ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Kurtulmuş'a AK Parti ile HAS Parti'nin bütünleşmesini teklif etti İki partinin yetkili organlarınca alınan karara göre bir bütünleşme süreci başladı. Delegelerine genel kurul çağrısında bulunan HAS Parti, 19 Eylül 2012 günü gerçekleştirdiği olağanüstü kongrede, geçerli 177 oyun 165'i gereğince 'bütünleşme sebebiyle fesih' kararı alarak kapandı.
Kurtulmuş, HAS Parti'nin kendini feshetmesinin ardından birçok partiliyle birlikte 22 Eylül 2012 günü İstanbul'da düzenlenen törende AK Parti'ye katıldı. 30 Eylül 2012 günü Ankara'da gerçekleşen AK Parti 4. Olağan Büyük Kongre'de Merkez Karar Yönetim Kurulu üyeliğine seçilen Kurtulmuş, ekonomiden sorumlu genel başkan yardımcılığı görevine getirildi. 10 Ağustos 2014 tarihinde gerçekleşen 2014 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde Recep Tayyip Erdoğan'ın Cumhurbaşkanı seçilmesiyle 62.Hükümet'ni kurmakla görevlendirilen Ahmet Davutoğlu kabinesinde başbakan yardımcısı oldu.
7 Haziran genel seçimlerinde Ordu milletvekili seçilen Kurtulmuş, Ahmet Davutoğlu başbakanlığında kurulan 63.Hükümet'de yeniden başbakan yardımcısı ve hükûmet sözcüsü oldu. 1 Kasım seçimlerinde yeniden Ordu milletvekili seçildi. 24 Kasım 2015 tarihinde Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından açıklanan 64.Hükümet'de tekrar başbakan yardımcısı ve hükûmet sözcüsü olarak görev aldı.
Ahmet Davutoğlu'nun başbakanlık görevinden istifa etmesinin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan hükûmeti kurma görevini Binali Yıldırım'a verdi. Kurulan 65.Hükümet'de yeniden başbakan yardımcısı olarak görevlendirilen Kurtulmuş, 19 Temmuz 2017'de gerçekleşen kabine revizyonunda Türkiye Kültür ve Turizm Bakanı oldu. 24 Haziran 2018'de İstanbul milletvekili seçilen Kurtulmuş, 18 Ağustos 2018'de gerçekleşen AK Parti 6. Olağan Büyük Kongresi'nde AK Parti Genel Başkanvekili oldu.