'Roma’nın sonu’ değişti: Ne veba ne buzullar, çöküşü İslam’ın yükselişi başlatmış

Oxford Üniversitesi'nden Lev Cosijns ve Varşova Üniversitesi'nden Haggai Olshanetsky'nin yürüttüğü araştırma, Klio dergisinde yayımlandı.

Oxford ve Varşova Üniversiteleri'nden bilim adamları, Roma İmparatorluğu'nun çöküşüne ilişkin zaman çizelgesini değiştiren ve bu güçlü medeniyetin çöküşüne neyin sebep olduğu konusunda daha fazla bilgi sunan yeni kanıtlar buldu. Doğu Roma İmparatorluğu'nun iklim ve hastalık etkeni yüzünden yok olduğu düşüncesine meydan okuyan son araştırma; çöküşü ticaret yollarının kaybedilmesiyle başlayan ekonomik sürece dayandırıyor. Bu sürecin, Perslere karşı yapılan stratejik hatalar ve ardından gelen İslam’ın yükselişiyle hızlandığını gözler önüne seriyor.

Araştırmacılar, Doğu Roma İmparatorluğu’nun 1500 yıl önce çökmesine yol açan beklenmedik bir olayı ortaya çıkardı.

Yaygın teoriye göre; "Doğu Roma İmparatorluğu

"Geç Antik Küçük Buzul Çağı" ve "Jüstinyen Vebası"

etkeni yüzünden zayıflamış, bunun sonucunda 7. yüzyılın ilk yarısında Persler ve Araplara karşı fazla bir mücadele veremedi."

Ancak Oxford Üniversitesi'nden Lev Cosijns ve Varşova Üniversitesi'nden Haggai Olshanetsky'nin yürüttüğü araştırma, bu varsayımların "özünde yanlış" olduğu sonucuna vardı.

Klio dergisinde yayımlanan yeni çalışmaya göre,

Roma İmparatorluğu’nun çöküşü, Perslerle yapılan savaşlarda düşülen stratejik hatalardan kaynaklandı.

Araştırmada, " Arkeolojik araştırma verileri, yerleşim düzenleri, gemi enkazı analizleri, Akdeniz'deki çanak çömlek dağılımı ve diğer materyaller de dahil olmak üzere çok sayıda kanıt" bulunduğu ve Doğu Roma İmparatorluğu'nun 6. yüzyılda gerilemediğini gösterdiği belirtiliyor.

Romalılar, sınırlarını koruyabilecek ve değerli ticaret yolları sunabilecek topraklar üzerinde kontrol sağlamak için Perslerle savaştı.

Perslerle savaş Roma’yı zayıflattı

Bu hatalar, Roma’nın ticaret yollarını kaybetmesine ve ekonomik çöküşüne yol açtı. Zayıflayan Roma İmparatorluğu, İslam’ın hızla yükselmesine karşı koyamadı ve bölgedeki hâkimiyetini kaybetti.

Ticaret yollarının kaybı ekonomiyi bitirdi

Araştırmacılar,

Roma ve Persler arasında M.Ö. 54’ten M.S. 628 yılına kadar süren savaşların

, hayati ticaret yollarının kontrolünü ele geçirmek için yapıldığını belirtti.

Ancak Persler bu yolları ele geçirince, Roma İmparatorluğu’nun ekonomisi çökmeye başladı.

Ticaretin durması, halkın yaşamını zorlaştırdı ve birçok insan farklı bölgelere göç etmek zorunda kaldı. Özellikle Konstantinopolis (İstanbul) bu göç dalgasının en önemli merkezlerinden biri oldu.

Araştırmacılar, 6. yüzyıldan kalma rotalar kesilene kadar ticaretin sürekli olduğunu ortaya koyan gemi enkazı verilerini inceledi.

Batık gemiler ışık tuttu

Çalışmada, Akdeniz’in farklı noktalarındaki batık gemilerden elde edilen veriler analiz edildi.

Marsilya, Napoli, Kartaca, İskenderiye

gibi bölgelerdeki batıklardan alınan bilgiler, Roma İmparatorluğu’nun çöküş sürecine ışık tuttu.

Araştırma, ticaret gemilerinin sayısının 7. yüzyılın ikinci yarısında dramatik şekilde azaldığını ortaya koydu. Bu azalma, özellikle Doğu Roma İmparatorluğu’nun ticaret yollarını kaybettiği döneme denk geliyor. Harvard Üniversitesi ve Oxford Roma Ekonomisi Projesi (OXREP) veritabanlarından alınan bilgiler, gemi kazalarının yoğunluğunun ekonomik hareketlilikle doğru orantılı olduğunu gösterdi.

İsrail'in güneybatı Negev çölündeki Nessana şehrinde, Roma İmparatorluğu tarafından 6. yüzyılın sonu ve 7. yüzyılın başında ticareti yapılan toplam 16.148 parça çanak çömlek keşfetti.

Ticarette canlanma gözlemlendi ama yetmedi

Araştırmacılar, M.S. 6. yüzyılın sonlarında Roma İmparatorluğu’nda hala ekonomik canlılık olduğunu tespit etti.

İsrail’in güneyinde, Nessana şehrindeki kazılarda 16.000’den fazla Roma dönemine ait seramik parçası bulundu.

Bu bulgular, Roma’nın bu dönemde ticarette hala aktif olduğunu gösterdi.

Bununla birlikte, Perslerle yapılan savaşlar sırasında ticaret yollarının kesilmesi, bu canlılığın sürdürülebilir olmasını engelledi. Aynı dönemde gemi sayılarının hızla azalması, Roma’nın ticaret kapasitesinin büyük darbe aldığını kanıtladı.

Heraclius’un zaferi çöküşü durduramadı

Roma İmparatoru Heraclius

, Perslere karşı önemli bir zafer kazandı ve ordusunu

Pers topraklarının derinliklerine kadar götürdü

Ancak ticaret yollarındaki kesintiler ve ekonomik bozulma, imparatorluğu uzun vadede toparlanamaz hale getirdi.

Bunun sonucunda Doğu Roma İmparatorluğu, 7. yüzyılda İslam ordularına karşı direnemedi ve gücünü büyük ölçüde kaybetti.

Araştırma, Doğu Roma İmparatorluğu'nun nüfus bakımından aslında 6. yüzyılın sonlarına doğru zirvede olduğunu gösteriyor.

İklim değişikliği ve veba teorileri

Araştırmacılar, Roma İmparatorluğu’nun çöküşünde daha önce öne sürülen

543 yılında yaşanan veba salgını ve 6. yüzyıldaki mini buzul çağı teorilerine de değindi.

Çalışma, bu dönemde Roma’nın hala zirvede olduğunu ve bu olayların imparatorluk üzerinde sınırlı etkisi olduğunu ortaya koydu.

Araştırmayı yürüten Lev Cosijns ve Haggai Olshanetsky, iklim değişikliği ve salgın gibi faktörlerin tarihsel olaylarda sürekli

birincil neden olarak görülmesini eleştirdi.

Bu yaklaşımın günümüzün iklim değişikliği tartışmalarını olumsuz etkileyebileceğini belirttiler.

Araştırma, imparatorluğun zirvede olduğu dönemde dahi ticaretin önemini ve stratejik hataların uzun vadede nasıl büyük yıkımlara yol açabileceğini gözler önüne serdi.