Son 3 yılda 8. darbenin gerçekleştiği Afrika'da Fransa destekli yönetimler bir bir devriliyor. Gabon'da 55 yıldır iktidarda olan ve Fransa'ya yakınlığıyla bilinen Bongo ailesi askeri yönetim tarafından yönetimden uzaklaştırıldı. Cunta yönetimi ilk iş olarak Fransız askerlerinin ülkeden çıkarılacağını duyurdu. Öte yandan Gabon’da askeri yönetimi destekleyen bir grup, başkent Libervil sokaklarına çıkarak kutlama yaptı.
‘Darbeler kıtası’ Afrika’da cuntalar Fransa’nın aleyhine döndü. Mali, Burkina Faso ve Nijer’in ardından, Fransa’nın neo-kolonyal sömürgesi Gabon’da da asker yönetime el koydu.
Hafta sonu yapılan tartışmalı devlet başkanı seçimine hile karıştığı gerekçesiyle bir grup asker yönetime el koyduklarını açıkladı.
Gabon’u askeri yönetim tarafından oluşturulan Geçiş ve Kurumların Restore Edilmesi Komitesi yönetecek. Geçiş döneminin başkanı, Cumhuriyet Muhafızlarının lideri General Brice Oligui Nguema oldu.
Fransa yanlısı 55 yıllık Bongo ailesi iktidarına son veren Komite, 26 Ağustos’ta yapılan seçimlerin hileli olduğu gerekçesiyle iptal edildiğini ve kurumların kapatıldığını duyurdu. Buna göre Gabon’da Hükümet, Senato, Ulusal Meclis, Anayasa Mahkemesi, Sosyal ve Çevresel Ekonomik Konsey olmak üzere devletin bütün kurumları feshedildi.
Kurumların Geçişi ve Restorasyonu Komitesi açıklamasında, Fransa destekli devrik Cumhurbaşkanı Ali Bongo’nun ev hapsinde tutulduğu bildirildi.
Gabon'da ordu, bir sonraki duyuruya kadar sınırların kapatılacağını ilan etti.
Fransız askeri gönderilecek
Askeri yönetim, Fransız askerlerinin sınır dışı edileceğini duyurdu.
Halk destek için sokakta
Fransız yanlısı yönetimin askerlerce devrildiği Gabon’da yerel halk “kurtuluş” sloganıyla sokağa indi.
Askeri yönetime destek veren Gabonlular, Geçiş ve Kurumların Restore Edilmesi Komitesi Başkanı General Nguema’yı kutladı.
Fransa'dan ilk açıklama
Fransa Hükümet Sözcüsü Olivier Veran, Bakanlar Kurulu toplantısının ardından yaptığı açıklamada, “Fransa, Gabon'da devam etmekte olan askeri darbeyi kınıyor” dedi.
Fransa Başbakanı Elisabeth Borne ise Fransa'nın Gabon’daki darbeye ilişkin durumunu yakından takip ettiğini söyleyerek, “İletişim, uluslararası arenada ciddi bir muharebe haline geldi. Bu muharebeyi yürütmemiz gerek.” diye konuştu.
Askeri yönetimi destekleyen bir grup, başkent Libervil sokaklarına çıktı.
Fransa destekçisi hükümetler dönemi noktalanıyor
Yüzyıllar boyunca Afrika ülkelerini işgal, sömürü ve darbelerle yöneten Fransa’ya karşı gerçekleştirildiği belirtilen Gabon’daki darbe ilk değil. Gabon ihtilali, 2020 yılından bu yana Batı ve Orta Afrika’daki 8’inci darbe olarak kayıtlara geçti. Daha önce Mali, Gine, Burkina Faso, Çad ve Nijer’de asker, yönetime el koyarak Fransa yanlısı hükümetler dönemini noktalamıştı.
Ülkedeki doğal kaynakları yabancı şirketler çıkarıyor
Petrol ve doğal gaz kaynaklarıyla zengin bir ülke olan Gabon elmas, uranyum, altın, kereste ve demir açısından da zengin bir ülke olarak biliniyor.
Gabon, Sahra Altı Afrika'nın altıncı büyük petrol üreticisi olup, kişi başına gelirle Sahra Altı Afrika'nın en zengin ülkeleri arasında yer alıyor.
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) üyesi olan Gabon'un 2 milyar varil ham petrol, yaklaşık 300 milyar metreküp doğal gaz rezervine sahip olduğu tahmin ediliyor.
Öte yandan Gabon, su kaynakları açısından dünyanın üçüncü en büyük yenilenebilir su rezervlerine sahip.
Yer altı ve yer üstü zenginliğine rağmen ülkedeki doğal kaynakları yabancı firmalar çıkarıyor.
İngiliz-Fransız petrol ve gaz şirketi Perenco, İngiliz-Hollanda ortaklığında çok uluslu bir petrol ve doğal gaz şirketi Shell, Fransa merkezli çok uluslu petrol şirketi Total ülkedeki petrol üretiminin yüzde 75'ini kontrol ediyor. 2011'de kurulan Gabon Petrol Şirketi, ülkedeki kara ve denizlerdeki petrollerin yasal sahibi olarak görülüyor.
Gabon'un ihracat ürünleri arasında ilk sırada mineral yakıtlar ve yağlar var. Ülkenin ihracat yaptığı ülkeler arasında ilk sırada Çin bulunurken ithalat yaptığı ülkelerin başında Fransa ve Çin geliyor.
OPEC haricinde birçok uluslararası kuruluşta temsil edilen Gabon'un üye olduğu yerler arasında Birleşmiş Milletler (BM), Afrika Birliği (AfB), Uluslararası Para Fonu (IMF), İngiliz Milletler Topluluğu, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Orta Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu ve Fransızca Konuşan Ülkeler Örgütü bulunuyor.
Fransa ile yakın ilişkiler
Uzun yıllar Gabon'u yöneten Bongo ailesinin Fransa ile yakın ilişkileri dikkati çekiyor. Fransa, Gabon'daki siyasi krizlere birçok kez askeri müdahalede bulundu.
Öte yandan Ali Bongo'nun eşi Sylvia Valentin Bongo'nun Fransız vatandaşı olduğu belirtiliyor.
Ali Bongo ile 1989'da evlenen Sylvia Bongo, çocukluğundan itibaren Kamerun, Tunus ve Gabon'da yaşadı. Sylvia Bongo, Fransa'da yükseköğrenimini tamamladıktan sonrası Gabon'a döndü.
Fransa Başbakanı Elisabeth Borne, darbe sorası Gabon'daki durumu yakından takip ettiklerini açıklarken uzun yıllar Fransa etkisinde kalan ülkede, Fransa ve ABD'nin askeri üsleri bulunuyor.
Darbe sonrası Gabon'da faaliyet gösteren Fransız madencilik şirketi Eramet de bu ülkedeki faaliyetlerini durdurduğunu açıkladı.
Gabon'da alıkonulan Cumhurbaşkanı Ali Bongo dünyadan yardım istedi
Askerler tarafından ev hapsinde tutulan Bongo, konutundan çektiği ve sosyal medyada paylaşılan video mesaj ile arkadaşlarına ve dünyaya "bir şeyler yapın" çağrısında bulundu.
Bongo, "Bu insanlar beni alıkoydu. Oğlum bir yerde tutuluyor, eşim yanımda değil. Ben de konutumdayım ama neler olduğunu bilmiyorum. Dostlarımıza, dünyaya söylüyorum, bir şeyler yapın, ses çıkarın. Teşekkürler." ifadelerini kullandı.
