Bireysel emekliliğe ‘otomatik’ katkı

Bireysel emeklilik sistemine (BES) otomatik katılımı teşvik etmek amacıyla devlet kesenin ağzını açtı. 1 Ocak 2017 tarihinde başlayacak uygulamayla devlet, otomatik olarak sisteme giren herkes için bin lira katkı yapacak. Para gelecek yıl hesaba yatacak ancak bunu eksiksiz olarak çekebilmek için en az 10 yıl sistemde kalma ve 56 yaş koşuluyla emekli olmak gerekecek. Üç yılı doldurduktan sonra sistemden çıkanlar ise bin liralık devlet katkısının sadece 150 lirasını alabilecek.

Milyonlarca kişiyi ilgilendiren otomatik BES düzenlemesi TBMM'ye sunulurken, çalışanlar sistemin nasıl işleyeceğini merak ediyor. Otomatik BES, memur ve işçi olarak ücretle çalışan kişiler için uygulanacak. Mayıs ayı itibarıyla 14.1 milyon işçi, 3.1 milyon memur olmak üzere 17.2 milyon ücretli çalışan bulunuyor. 45 yaş üstü olanlar ve sistemde kalmak istemeyenler düşüldükten sonra yaklaşık 6 milyon kişi BES'te kalırsa devlet 6 milyar lira dolayında peşin katkı sağlayacak. Mevcut BES katılımcılarına devlet 1 Ocak 2013 tarihinden beri, yatırdıkları her 100 liraya karşılık 25 lira katkıda bulunuyor. Girişte ödenecek bin liralık peşin katkının yanı sıra her ay yatırılan para üzerinden yüzde 25 oranındaki devlet katkısı otomatik BES katılımcılarına da sağlanacak. Ücretlilerden BES için “prime esas kazançlarının” yüzde 3'ü oranında kesinti yapılacak. Sosyal Güvenlik Kurumu'nun (SGK) verilerine göre, mayıs ayı itibarıyla prime esas kazanç ortalaması aylık 2 bin 479 lira seviyesinde bulunuyor. Otomatik BES ile sisteme 6 milyon kişi girerse, aylık ortalama 75 lira prim ödeyecekler. Bu da BES'te yılda 5 milyar liranın üzerinde para birikmesi anlamına geliyor. Devlet de sisteme yeni giren bu kişiler için yılda toplam 1.3 milyar lira dolayında katkı sağlayacak. Yani otomatik BES ile sisteme yeni girecek olanların emeklilik planına 2017'de 7.3 milyar lira devlet katkısı yatacak. Bu da kişi başına 1.216 liralık destek anlamına geliyor. Sistemde olanlarla birlikte devletin 2017 yılında BES için yapacağı toplam katkı 10 milyar liraya yaklaşacak.

Asgari ücretli bir işçi ayda 50 lira para yatıracak. Buna karşılık devlet de her ay 12.50 lira katkıda bulunacak. Ücretliler isterlerse yüzde 3 oranından daha fazla para yatırabilecekler. BES'ten emekli olabilmek için en az on yıl prim ödeme ve 56 yaş koşulu aranıyor. Bu koşulları yerine getirenler o tarihe kadar biriken paralarını topluca çekebilecekleri gibi, “En az 10 yıl emekli aylığı şeklinde ödeyin” derse, birikmiş para üzerinden yüzde 5 ilave devlet katkısı yapılacak.

Otomatik BES'e girişte yapılan devlet katkısı, gelecek yıldan itibaren hesaplara yatacak. Ancak, hem bin liralık katkıyı, hem de diğer devlet katkısını eksiksiz olarak çekebilmek için en az 10 yıl prim ödeme ve 56 yaşını doldurma koşulu aranacak. Habertürk'ün haberine göre, üç yıldan önce sistemden çıkanlar devlet katkısı alamayacak. Sistemde 3-6 yıl arasında kalanlar katkının yüzde 15'ini, 6-10 yıl arasında kalanlar yüzde 35'ini alabilecek. 56 yaşını doldurmamış ancak 10 yıl süreyle para yatırmış olanlar ise devlet katkısının yüzde 60'ını almaya hak kazanacak. BES'ten emeklilik hakkı elde edenler ile vefat veya maluliyet nedeniyle ayrılanlar devlet katkısının tamamını alacaklar.

Çalışanların BES'e otomatik dahil edilmesi, “zorunlu BES” olarak algılanıyor. Oysa bir zorunluluk bulunmuyor. Yeni işe giren veya halen çalışırken bireysel emeklilik sistemine otomatik alınanlar, bildirimin kendilerine yapıldığı tarihten itibaren 2 ay içinde sistemden çıkmak istediklerini bildirebilecek. Bu bildirimi izleyen 10 işgünü içerisinde, ücretinden kesilerek yatırılan para iade edilecek. Ekonomik durumunun o an için uygun olmadığını düşünen kişiler isterlerse bireysel emeklilik sözleşmesinden caymak yerine katkı payı ödememesine ara verilmesini talep edebilecekler.

Cayma dilekçesi vermeyenlerin ücretlerinden BES'e kesinti yapılmaya devam edilecek.

45 yaşından küçük olup yeni işe giren veya mevcut çalışanlar, 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren otomatik olarak BES'e alınacak. Şirket seçimini işveren yapacak. Ancak işveren, Hazine Müsteşarlığı'nın uygun gördüğü emeklilik şirketleri arasından seçimde bulunacak. İşyeri değişikliğinde eski işyerinde biriken paralar yeni işverenin çalıştığı emeklilik şirketine aktarılacak.

İşveren, işçisi adına Bireysel Emeklilik Sistemi'ne parayı, ücret ödemesini yaptığı gün aktaracak. Bu konuda yaşanacak bir gecikmeden dolayı ücretlinin parasal kaybı ortaya çıkarsa bundan işveren sorumlu olacak. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı da zamanında yatırılmayan her pay için işverene 100 lira ceza uygulayacak.

Normalde BES'e katılımcılarından yılda 140 TL'lik limiti aşmamak üzere giriş aidatı ve yönetim gideri kesintisi yapılıyor. Ayrıca fon işletim gideri için para alınıyor. Yapılan düzenleyeme göre otomatik BES katılımcılarından ise sadece fon işletim gideri kesintisi yapılacak. Diğer kesintiler yapılamayacak.