Taliban'ın kritik kararlarına 6 isim yön verecek

Uluslararası camianın dikkatle izlediği Taliban'da, karar merci 26 kişilik Liderlik Şura'sı olsa da yönetimde 6 kişi öne çıkıyor.

Başkent Kabil dahil olmak üzere, ülkenin tamamını büyük oranda kontrolü altına alan Taliban, yakın zamanda yeni bir "kapsamlı İslami hükümet" kuracağını açıkladı.

Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani'nin ülkeden kaçmasıyla çöken yönetim, yerini Taliban'ın şekillendireceği bir yapıya bırakacak. Bu noktada gözler Taliban'ın kritik kararlarını alacak üst düzey isimlerine çevrildi.

Taliban yapılanmasında lider dışında, 26 kişilik Liderlik Şurası ve bakanlar kurulu gibi işleyen çeşitli komisyonlar bulunuyor.

Kurucu Molla Ömer döneminde Taliban

Molla Ömer, Taliban'ı Eylül 1994'te, ülkenin güneyindeki Kandahar vilayetinde 50 medrese öğrencisiyle kurdu. Kısa sürede geniş taraftar kitlesi bulan Taliban, dönemin Afganistan hükümeti ve diğer silahlı gruplar karşısında üstün konuma geldi.

Taliban, ilk olarak 1994'te en fazla taraftar kitlesi topladığı vilayetlerden olan Kandahar'ı kontrolü altına aldı. 1996'da başkent Kabil'i ele geçiren Taliban, 2001'deki ABD işgaline kadar ülkenin yaklaşık yüzde 90'ını yönetti.

İşgal sonrası Taliban, NATO ve yeni kurulan Afgan hükümetine karşı gerilla savaşı başlattı. Molla Ömer ise saklanarak ölümüne kadar Taliban'ı yönetmeye devam etti.

1960'ta Kandahar'da doğan Molla Ömer'in, 23 Nisan 2013'te Pakistan'ın Karaçi kentindeki bir hastanede tüberkülozdan öldüğü ortaya çıktı. Ölümü, 2 yıl sonra oğlu Molla Yakup tarafından doğrulandı.

Taliban'ın önde gelen 6 yöneticisi

1) Molla Hibetullah Ahundzade

1980'lerde Sovyet işgaline karşı savaşan gruplara katılan 60 yaşındaki Ahundzade, Molla Mansur'un yardımcılığı görevini yürütüyordu.

Ahundzade'nin Mayıs 2016'da ortadan kaybolmasına kadar 15 yıl boyunca Pakistan'ın Afganistan sınırına yakın bir köyde din dersleri ve vaazlar verdiği ifade ediliyor.

Şu an Taliban'ın en yetkili otoritesi olarak bilinen Ahundzade'nin nerede olduğu bilinmiyor.

2020'de Amerikan Foreign Policy dergisinde yayımlanan habere göre, Ahundzade'nin yeni tip koronavirüsten (Kovid-19) hayatını kaybettiği iddia edilirken; bu iddia Taliban tarafından reddedildi.

Ahundzade'nin yaygın olarak bilinen ve Taliban tarafından yayınlanan tek bir fotoğrafı bulunuyor. Taliban lideri, daha önce grubun yargı sisteminin baş yargıcı olarak çalışıyordu.

2) Molla Abdulgani Birader

1968'de Uruzgan vilayetinde doğan Birader, ABD işgali sonrası Afganistan Cumhurbaşkanı olan Hamid Karzai ile aynı aşirete mensup.

İşgal sonrası NATO kuvvetlerine karşı başlatılan gerilla savaşının önemli bir figürü olan Birader, Molla Ömer'in en çok güvendiği kişilerden biri olarak kabul ediliyor.

Birader'in Molla Ömer'in kız kardeşiyle evli olduğu ve Ömer'in kendisine "kardeş" anlamına gelen "Birader" unvanını verdiği belirtiliyor.

Taliban'ın 4 kurucusundan biri olan Birader, Taliban lideri Ahundze'nin yardımcılığı görevini sürdürmesinin yanında aynı zamanda grubun siyasi işlerinden sorumlu en üst düzey yöneticisi konumunda.

Pakistan'ın güneyindeki Karaçi kentinde 2010'da güvenlik güçlerince yakalanan Birader, ABD ile sürdürülen barış görüşmelerine katkısı olacağı düşüncesiyle, eski ABD Başkanı Donald Trump'ın talebi doğrultusunda, 2018'de serbest bırakıldı.

Birader, grubun son yıllardaki diplomatik ve askeri politikalarındaki etkili rolü nedeniyle uluslararası camianın adını sıkça duyduğu Taliban lideri oldu.

ABD ile Taliban arasında imzalanan barış anlaşmasına Taliban adına Molla Birader imza atarken, müzakerelerde birçok devlet adamıyla üst düzey görüşmeler gerçekleştirdi.

Ayrıca eski ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile Eylül 2020'de Katar'da görüşen Birader, burada sürdürülen müzakereler dışında Çin, Moskova ve Tahran'da da diplomatik temaslarda bulunmuştu.

Birader, Kabil'in Taliban'ın kontrolüne girmesinden kısa süre sonra diğer üst düzey grup üyeleriyle kameralar karşısına geçmiş, Afganistan'ı yönetirken izleyecekleri politikalara dair ilk basın açıklamasını yapmıştı. Birader, burada yaptığı açıklamada, Afganistan'ı kontrol altına alma hedefine bu kadar çabuk ulaşacaklarını beklemediklerini söylemişti.

3) Molla Abdul Hakim

Taliban'ın müzakere heyetinin başkanı olan Abdul Hakim'in, grubun lideri Ahundzade'nin en çok güvendiği isimlerden olduğu belirtiliyor.

Abdul Hakim, müzakerelerde yardımcılığı görevini yürüten Şir Muhammed Abbas Stanikzai ile 2014'te Guantanamo'daki ABD hapishanesinden mahkum takası kapsamında serbest bırakıldı. Müzakere heyetinin başkanı olarak atanmadan önce Taliban'ın yargı sisteminden sorumlu başyargıcıydı. Bu göreve atanana kadar tanınan bir isim değildi.

Pakistan'ın Afganistan sınırına yakın Kuetta şehrindeki medreselerde dersler verdiği ve Taliban üyelerince saygı görülen birisi olarak biliniyor.

4) Şir Muhammed Abbas Stanikzai

Stanikzai, Taliban 2001'de devrilmeden önce hükümette eski bir bakan yardımcısı olarak görev yapıyordu. Yaklaşık 10 yıldır Doha'da yaşayan Stanikzai, 2015'te Taliban'ın Doha'daki siyasi ofisinin başkanı oldu.

Afgan hükümeti ile yürütülen müzakerelerde yer alan Stanikzai, Taliban'ın bazı ülkelere yaptığı ziyaretlerde de yer aldı.

Stanikzai, başlangıçta Taliban'ın müzakere ekibinin başına atanmıştı ancak müzakerelerin başlangıcından birkaç gün önce Taliban yönetimi, onu Molla Abdul Hakim'in yardımcısı olarak atadı.

5) Molla Muhammed Yakup

Taliban'ın kurucusu Molla Ömer'in oğlu olan Molla Yakup, grubun Afganistan'daki askeri operasyonlarını yönetiyor.

Önceki Taliban lideri Molla Mensur'un ölümünün ardından Taliban liderliğinin kendisine teklif edildiği ancak bunu yaşının genç olması ve askeri deneyiminin eksik olmasından dolayı reddettiği ifade ediliyor.

31 yaşındaki Molla Muhammed Yakup'un, babasının ölümünden önce tanınırlığı da düşüktü.

Molla Ahtar Muhammed Mansur'un Taliban liderliğine seçilmesi ile Molla Ömer'in ailesi ve Taliban arasında liderlik krizi çıkmıştı. Molla Ömer'in oğlu Molla Yakup ve kardeşi Molla Abdul Mennan, Taliban'da önemli konumlara getirilmişti. Bu atamalarla liderlik krizinin sona erdiği yorumları yapılmıştı.

Yakup, aynı zamanda Taliban lideri Ahundzade'nin yardımcılığı görevini yürütüyor.

6) Siraceddin Hakkani

Siraceddin Hakkani, Afganistan'ın Sovyet işgali altında olduğu dönemde ABD tarafından desteklenen direnişçi Hakkani Grubu'nun kurucusu Celaleddin Hakkani'nin oğlu.

Hakkani, babasının kurduğu grubun şu anki lideri konumunda.

1995'te Taliban'a katılan Hakkani Grubu, Pakistan-Afganistan sınırı boyunca Taliban'ın ekonomik ve askeri varlıklarını yönetiyor.

Hakkani Grubu'nun Afganistan'a intihar bombacıları temin ettiği belirtilerken; grup, ülkedeki bazı yüksek düzeyli bombalı saldırılardan sorumlu tutuluyor.

2008'de Kabil'in lüks otellerinden birine yapılan baskın ve dönemin Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai'ye yönelik suikast girişimiyle Hindistan'ın Kabil elçiliğine yapılan bombalı saldırılar, bu suçlamalardan bazıları arasında gösteriliyor.

Hakkani'nin 45-50'li yaşlarının başında olduğu belirtilerken, nerede olduğu ise bilinmiyor.

FBI, daha önce Hakkani'nin tutuklanmasını sağlayacak bilgiyi verene 5 milyon dolara kadar ödül vereceğini duyurdu.

Hakkani'nin "küresel terörist" olduğunu belirten FBI, Pakistan'ın Kuzey Veziristan bölgesinde olduğunu tahmin ettiklerini açıklamıştı.

Siraceddin Hakkani de Taliban lideri Ahundzade'nin yardımcılığı görevini yürütüyor.

Liderlik Şurası, en üst düzey yönetim organı

Taliban yapılanmasında, aynı zamanda liderin hemen altında 26 üyeli Rehberi Şurası (Liderlik Şurası) bulunuyor. Tüm askeri ve siyasi kararlar burada alınıyor.

Grubun yapılanmasında; askeri, istihbarat, siyasi, ekonomik olmak üzere farklı alanlarda bakanlar kurulu gibi işleyen komisyonlar da bulunuyor.