ABD'nin askeri güçlerini Afganistan'dan çekmesinin ardından saldırılarını artıran Taliban, ülkenin Orta Asya ile bağlantısını sağlayan vilayet merkezlerini peş peşe ele geçiriyor.
ABD öncülüğündeki NATO güçlerinin çekilme kararı ve Afgan yönetiminin Taliban’la sürdürdüğü barış görüşmelerinin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Taliban’ın mayıs ayında başlattığı şiddetli saldırılar hız kazandı.
ABD ile Taliban arasında imzalanan Doha anlaşmasına göre, NATO güçlerinin son çekilme tarihi olan 11 Eylül 2021'den önce vilayet merkezlerine saldırmayacağını ilan eden Taliban, ABD hava saldırılarını gerekçe göstererek vilayet merkezlerine yöneldi.
Taliban, son 4 günde biri ülkenin güneybatısında, diğer beşi kuzey ve kuzeydoğuda olmak üzere toplam 6 vilayet merkezini Afgan hükümet güçlerinden aldı.
Afgan hükümeti, 34 vilayet merkezinden 28'ini halen kontrolünde tutuyor.
Taliban'ın kontrolüne girdiği yerlerdeki ilk icraatlarından biri, cezaevlerinde bulunun tüm mahkumları serbest bırakmak oluyor.
Taliban’ın geleneksel olarak güçlü olduğu güneydeki Peştun yoğunluklu alanlarda baskın çıkması beklenirken ilk ele geçirdiği vilayet merkezi İran sınırındaki Nimruz vilayet merkezi Zaranc oldu.
Taliban 6 Temmuz'da İran-Pakistan sınırındaki Zaranc'ı, bir gün sonra da kuzeydeki Cüzcan vilayet merkezi Şibirgan'ı ele geçirdi.
Dün yine kuzeydeki Sar-i Pul, Kunduz ile kuzeydoğudaki Tahar vilayet merkezi Talukan'ı peş peşe ele geçiren Taliban, bugün ise aynı bölgedeki Samangan vilayetinin merkezi Aybak'ı kontrolü altına aldı.
Uyuşturucu ve insan kaçakçılığı ticaretinin yoğunlaştığı Nimruz'dan, her gün yüzlerce kişinin yasa dışı yollarla ülke dışına çıktığı biliniyor.
Beş ilçesi bulunan; Beluç, Peştun, Tacik ve Özbeklerin yaşadığı Nimruz vilayeti yaklaşık 200 bin nüfusa sahip.
Zaranc şehrinin güneyindeki Helmand Nehri üzerinde bulunan Kemal Han Barajı, İran-Afganistan arasında su kaynaklarının kullanımı açısından zaman zaman sorun oluşturuyor.
Ülkenin kuzeyindeki stratejik öneme sahip Cüzcan vilayetinin merkezi Şibirgan ise zengin doğal gaz yataklarına sahip.
Şibirgan'ın alınmasıyla vilayet genelinde hakimiyeti artan Taliban, Afganistan'ın kuzeyinde doğu-batı ekseninde uzanan kuzey yolunu da kesti.
Türkmenistan sınırındaki vilayetin merkezi Şibirgan'da çoğunluğu Türkmen ve Özbeklerden oluşan yarım milyondan fazla kişi yaşıyor.
Şibirgan aynı zamanda, ABD işgalinde önemli rol üstlenen eski Afganistan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Mareşal Raşid Dostum'un kalesi olarak biliniyordu.
Afgan hükümet güçlerinin merkezde kontrolü kaybettiği Sar-i Pul vilayetinde ağırlıklı olarak Özbek, Türkmen, Tacik, Peştun ve Hazarlar yaşıyor.
Stratejik vilayet Kunduz ve Orta Asya ile bağlantı
Tacikistan sınırında yer alan Kunduz vilayetinin merkezi dahil 9 ilçesinin 8'i Taliban'ın elinde bulunuyor.
Başkent Kabil'in kuzey şehirleri ile bağlantısını sağlayan karayolunun, doğu-batı ekseninde uzanan karayolunun kesişimi üzerinde bulunan Kunduz, şu ana kadar Taliban'ın ele geçirdiği en önemli şehir olarak nitelendiriliyor.
Afganistan'ın Orta Asya'ya açılmasında da önemli konumu bulunan Kunduz'un Tacikistan arasındaki Şir Han Sınır Kapısı, 22 Haziran'da Taliban'ın kontrolüne geçti.
Özbek, Türkmen, Tacik, Peştun ve Hazarlardan oluşan 820 bin nüfusa sahip Kunduz'un merkezi 2016 yılında da kısa süreliğine Taliban'ın kontrolüne girmişti.
Sovyetler ordusuna karşı mücadele veren, Afganistan'ın Milli Kahramanı unvanına sahip Şah Mesut'un direniş merkezi olarak bilinen Tahar'ın ise Tacikistan ile arasında Ay Hanım sınır kapısı bulunuyor.
Son olarak bugün de Samangan vilayet merkezi Aybak'ın ele geçirilmesiyle başkent Kabil'in kuzeydeki şehirlere kara yolu ile ulaşımı son buldu. Aybak ve Kunduz vilayet merkezi de Kabil'in kuzeye açılan kara yolunun üzerinde bulunuyor.
Taliban'ın, kuzeyi kapatarak hükumet güçlerinin kuzey komşularından yardım alma ihtimalini ortadan kaldırmaya öncelik verdiği düşünülüyor.
Özellikle Afgan güçlerinin Kunduz vilayetinde kontrolü kaybetmesinin ardından kuzeydeki Belh, Badahşan, Faryab ve Bağlan vilayet merkezlerindeki varlığını sürdürmesi zora girdi.
Taliban güçlerinin kuzeydeki son ilerleyişleri ile yine Afganistan'ın önemli şehirlerinden olan Mezar-ı Şerif çevrelenmiş oldu. Özbekistan sınırındaki Belh vilayetinin merkezi Mezar-ı Şerif, Tacik, Peştun, Özbek, Türkmen ve Hazaraların yoğun olarak yaşadığı yaklaşık 700 bin bin nüfusa sahip.
Taliban, kuzey hattının yanı sıra batıda İran sınırında bulunan Herat ve Türkmenistan sınırında bulunan Badgis ile güneyde Pakistan sınırında yer alan Helmand ve Kandahar vilayet merkezlerini kuşatmada tutuyor.
Taliban'ın ana omurgası Peştunların ağırlıklı olduğu ve ülkenin güneyinde bulunan Kandahar ise örgüt geleneğinde sembolik öneme sahip.
Helmand vilayet merkezini kuşatma altında tutan Taliban'ın şehri ele geçirip geçici başkent yapmak istediği belirtiliyor.
Öte yandan Afgan hükümet güçleri, ülkenin 407 ilçesinin yarıya yakınının kontrolünü Taliban'a karşı kaybetmiş durumda.
Aybek şehri Taliban kontrolüne geçti
Samangan İl Şura Vekili Muhammed Haşim Serveri, AA muhabirine yaptığı açıklamada, militanların dün gece saatlerinde Aybek şehrine yönelik saldırılarını yoğunlaştırdığını söyledi.
Çatışmaların ardından öğleden sonra vilayet merkezinin Taliban'ın eline geçtiğini ifade eden Serveri, güvenlik güçlerinin kent merkezinden geri çekildiğini belirtti.
Serveri, Samangan'ın 7 ilçesinden 3'ünün hükümet güçlerinin kontrolünde bulunduğunu kaydetti.
Taliban'dan yapılan açıklamada ise Aybek'te tüm kamu binalarını ele geçirdiği iddia edildi.
Taliban'ın kuzey vilayetlerine yönelmesi
ABD'nin Afganistan'daki askeri güçlerini çekme kararının ardından saldırıları zirve noktaya ulaşan Taliban, ülkenin Orta Asya ile bağlantısını sağlayan kuzey vilayetlerinin merkezlerini de peşi sıra ele geçiriyor.
ABD ile Taliban arasında imzalanan Doha anlaşmasına göre, NATO güçlerinin son çekilme tarihi olan 11 Eylül 2021'den önce vilayet merkezlerine saldırmayacağını ilan eden Taliban, ABD hava saldırılarını gerekçe göstererek vilayet merkezlerine yöneldi.
