Brüt takas, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirli kriterlere göre seçilen bazı hisse senetlerinin takas işlemlerine yönelik olarak yapılan farklı bir uygulamadır. Son zamanlarda borsada yatırımcının artmasıyla borsada ilk kez duyulan terimler insanlar tarafından merak edilip araştırılıyor. Bu yazımızda özellikle kullanım anlamı açısından önem taşıyan brüt takas ile ilgili her şeyi ve diğer borsa terimlerini derledik. Peki Brüt takas hisseyi nasıl etkiler? Neden Brüt takas uygulaması yapılır? Brüt takas olan hisseler neler 2022? Brüt takas hisse nasıl satılır? Brüt takas ne zaman hesaba geçer? Hisse Brüt takasa girerse ne olur? Borsa terimleri nelerdir? İşte soruların cevapları.
Borsada para ve paraya benzer mallar alınıp satılarak gelir elde edilmesi birçok yatırımcı tarafından daha güvenli liman olarak görülmektedir. Borsaya yeni giriş yapanlar ve ilgi duyanlar ilk olarak borsa terimleri hakkında bilgi sahibi olmaya çalışıyor. Bu haberimizde brüt takas konusu ele alacağız.
BRÜT TAKAS HİSSEYİ NASIL ETKİLER?
Hisse senetleri brüt takasa SPK tarafından alınır. Ve yine SPK tarafından hisseler brüt takastan çıkarılır. Hisse brüt takasa girdiği zaman öncelikle satışı internet işlemlerine kapatılır. Hisse üzerinde işlem yapabilmek için yatırımcıların aracı kurumlarla telefonla veya yüz yüze görüşmeleri gerekir.
Brüt takas uygulamasına giren hisselerde alım yapmak isteyenlerin hissenin tutarı kadar nakit parayı hesaplarında bulundurması gerekir. Çünkü kredili işlemler yapmak mümkün değildir.
Ayrıca brüt takasta hisse satışı yapmak için asgari satış tutarı değerindeki menkul kıymetin hesapta bulunması gerekir. Bu yöntemler ile piyasaya yatırımcılar tarafından nakit ve menkul kıymet girmesi zorunlu kılınmıştır. Brüt takas uygulanan hisselerde günlük işlem yapılamaz.
NEDEN BRÜT TAKAS UYGULAMASI YAPILIR?
Brüt takas uygulaması, SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) tarafından yatırımcıların ve hisse senedi piyasasının maruz kaldığı risklerin azaltılması amacıyla getirilen tedbir niteliğinde bir uygulamadır. Buna göre SPK, BİST’de işlem gören hisse senetleri içinde olağan dışı fiyat hareketlerinin görüldüğü tespit edilen hisselerin alım satımına sınır getirmek amacıyla bu hisseleri, dolaşımdaki pay sayıları, halka açıklık oranı, piyasa derinliği ve benzeri kriterlere dayanarak tedbir amacıyla brüt takas uygulamasına dâhil etmektedir.
SPK konuyla ilgili olarak kendi resmi sitesinden yayınladığı duyuruda, brüt takas uygulaması yanında, belirli hisse senetlerinde sıkça görülen “yapay fiyat ve piyasa oluşturma teşebbüslerine karşı çok yönlü tedbir uygulamaları“ konularında çalışmaların yürütüldüğünü ve bu çalışmaların “suç işlendikten sonra olayın tespit edilmesine dayalı cezalandırma ve yasak getirme yaklaşımlarından çok suç işleme kapılarının baştan kapatılmasına ve suç işlenmesini kaynağında önlemeye yönelik modern yaklaşımlara” dayandığını belirtmektedir.
BRÜT TAKAS HİSSE NASIL SATILIR?
Brüt takasa alınan hisse senetlerinde Takasbank tarafından netleştirme uygulaması kaldırır ve bu hisselerin aynı gün veya günlük alım satımını yapılmasına izin verilmez. Brüt takas uygulaması kapsamındaki hisse senetlerini satmak isteyen yatırımcıların, takas tarihinde hisse senedi satışlarını karşılayacak miktardaki hisse senedini hesaplarında bulundurmaları zorunludur. Diğer bir deyişle brüt takas kapsamındaki hisselerin açığa satışına izin verilmez.
BRÜT TAKAS NE ZAMAN HESABA GEÇER?
Mevzuat gereğince alış emirlerinin olduğu hisse senetleri, satış emirlerinin ise satış tutarları da borsada işlem gerçekleştikten sonra 2 iş günü içerisinde yatırım hesaplarına yapılır. Borsa üzerinde gerçekleşen brüt takas işlemleri işlem yapıldıktan sonra iki iş günü içerisinde hesaplara yatmaktadır.
Yatırımcıların aldıkları ve sattıkları hisse senetlerinin tümü iki gün boyunca yetkilendirilmiş merkezlerde bulunur. Takas günü T+2 işlemi olarak görülür ve bu nedenle de takas gününden sonra +2 gün içerisinde takasın tamamlanması beklenir. Söz konusu hisse senedi ile ilgili yapılan tüm işlemlerin başarılı bir şekilde sonuçlanması en fazla 2 iş günü gerektirir. Bu nedenle yatırımcıların iki gün beklemesi gerekir.
HİSSE BRÜT TAKASA GİRERSE NE OLUR?
Brüt takasa alınarak alım satım işlemlerine sınırlama getirilen hisseler bazı kısıtlamalara da maruz kalır. İlk olarak brüt takastaki hisselerde günlük alım satım işlemleri yapılamaz. Ayrıca nakit dışında işlem gerçekleştirilemez ve kredi yasağı vardır. Brüt takas uygulamasına alınan hisselerin spekülatif işlemler sebebiyle işlem hacmi düşeceğinden fiyatlarda gerileme olması beklentisi vardır. Çünkü internetten emir girişi, açığa satış gibi kredili işlemlere hisse kapalıdır. Brüt takastaki hisse senetleri ile ilgili kararlar ve yapılacak her türlü işlem sadece SPK’nın yetkisindedir.
DİĞER BORSA TERİMLERİ NELER?
> Günlük Emir: 24 saati kapsayan emirdir. Bir gün boyunca geçerliliği bulunmaktadır.
> Bid: Teklif tutarı. Arbitraj: Para yerine geçen varlıkların alım ve satımı.
> Kar Payı: Pay hakkı.
> Kar Marjı: Şirketlerin mevcut mali durumu hakkında bilgi.
> İlk Halka Arz: Özel şirketlerin hisse satışı.
> Portföy: Fonlar, para ve para yerine geçen varlıkların kategorisi veya koleksiyonu.
> Açığa Satış: Kar elde amacı güdülmektedir. Borsada yer alan kişinin hisse senedi olmamasına rağmen yaptığı satışa verilen isim.
> Broker: Bir yere bağlı olmayan kişi veya şirkete denir. Bağımsız bir şekilde borsayı yürütür.
> Dealer: Hisse senedi satan kişi.
> Endeks: Popüler borsa verilerinin belirlenmesi.
> Hisse Senedi: Sahip olunan payı belirten evrak.
> Limit Emri: Fiyat sınırı.
> Birincil Piyasa: Alıcı ve satıcının bir araya geldiği pazar.
> İkincil Piyasa: Birincil piyasada bulunan varlıkların satıldığı piyasa.
