ÖSYM tarafından düzenlenen ALES, bir yıl içerisinde 3 kez uygulanmaktadır. Uygulama yerleri ise 81 ildir. Yurt dışına gönderilecek lisansüstü öğrenci adaylarının belirlenmesinde de ALES, belirleyici bir sınavdır.
ALES, ilk olarak 1997 yılında uygulanmıştır. O dönemdeki adı Lisansüstü Eğitime Giriş Sınavı (LES) şeklindedir. Sınavın adı tam 10 yıl sonra Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitime Giriş Sınavı (ALES) şeklinde değiştirilmiştir.
ALES başvuru yapmak için izlenecek adımlar şu şekildedir:
Sınav başvuru tarihi aralığında ÖSYM AİS'e giriş yaparak başvuru adımlarını tamamlamak gerekmektedir.
Belirtilen süre içerisinde sınav ücretinin ödenmesiyle başvuru işlemi yapılır.
Sınav başvurusunun tamamlanıp tamamlanmadığı mutlaka sistemden kontrol edilmelidir. Aynı zamanda ÖSYM tarafından iletine kısa mesaj (SMS) bilgilendirmeleri de dikkate alınmalıdır.
ALES, saat 10.15’te başlamaktadır ve 150 dakika yani 2,5 saat süren bir sınavdır. Sınava giren adaylar, sınav başladıktan sonra ilk 110 dakika ve son 15 dakika içinde salonu hiçbir durumda terk etmemelidir. Nedeni ne olursa olsun sınav salonundan ayrılan hiçbir aday sınav salonuna tekrar kabul edilmemektedir.
Türkiye'de özellikle Tezli Yüksek Lisans başvurularında ALES puanı gereklidir. Tezsiz yüksek lisansta ise genellikle ALES şartı aranmaz. Bu sınav, genel olarak sayısal ve sözel alanlarda analitik düşünmeyi ölçecek sorulara sahiptir. Sınav süresi 150 dakikadır. ALES geçerlilik süresi ise 5 yıldır.
ALES, sayısal ve sözel testlerden oluşmaktadır. ALES’te olan dersler aşağıda listelenmiştir:
Matematik
Geometri
Sayısal Mantık - Akıl Yürütme
Türkçe
Sözel Mantık - Mantıksal Akıl Yürütme
ALES'e giren adayların karşısına sayısal ve sözel derslerden testler çıkmaktadır. Sayısal testlerdeki amaç adayın sayısal ve mantıksal muhakeme becerisini ölçmektir ve 50 sorudan oluşmaktadır. Sözel testin amacı da adayın sözel muhakeme yeteneğini ölçmektir. Sözel testte de adaylara 50 soru sorulmaktadır. Farklı alanlardan mezun olmuş veya olabilecek adayların hepsinin yetenek ve bilgilerini ölçebilmek için sorulan bu sorular Türkçedir ve çeşitli konulardan oluşmaktadır. Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı konuları aşağıda verilmiştir.
Kümeler
Çözümleme
Denklemler
Oran-Orantı
Üslü Sayılar
Köklü Sayılar
Mutlak Değer
Yaş Problemleri
Rasyonel Sayılar
Temel Kavramlar
Hareket Problemleri
Karışım Problemleri
Bölme ve Bölünebilme
Sayı ve Kesir Problemleri
İşçi ve Havuz Problemleri
Asal Çarpanlar, Ebob-Ekok
Sıralama, Basit Eşitsizlikler
Özdeşlikler ve Çarpanlara Ayırma
Saymanın Temel İlkesi ve Olasılık
Yüzde, Kar-Zarar ve Faiz Problemleri
İşlem, Modüler Aritmetik ve Fonksiyon
Katı Cisimler
Özel Dörtgenler
Doğruda Açılar
Üçgende Açılar
Çember ve Daire
Analitik Geometri
Çokgenler ve Dörtgenler
Üçgende Uzunluk ve Alan
Üçgende Açıortay, Kenarortay ve Benzerlik
Şekil Yetenek ve Sayı Dizileri
Mantıksal Muhakeme Problemleri
Grafik Yorumlama ve Tablo Okuma
Paragraf
Sözcükte Anlam
Cümlede Anlama
Anlatım Biçimleri
Anlatım Bozuklukları
ALES Sözel Mantık - Akıl Yürütme konuları aşağıda listelenmiştir:
Şifreleme, Şifre Çözümleme
Sözel Akıl Yürütme ve Sözel Zekâya Dayalı Problem Çözme
ALES’te tüm bu konulardan toplam 100 soru sorulmaktadır. Listelenen konulardan çıkan soru sayısı değişiklik göstermektedir. Listede yer alan konuların soru dağılımları aşağıda tablo şeklinde belirtilmiştir.
ALES puanı, ÖSYM'nin cevap kâğıdını optik ile okutarak bilgisayar ortamında değerlendirmesinden sonra ortaya çıkmaktadır. Adayların vermiş olduğu cevapların her biri ayrı ayrı değerlendirilmektedir ve doğru cevap sayısından yanlış cevap sayısının dörtte biri çıkarılarak ham puan oluşturulmaktadır. Bu ham puanlar ortalaması 50, standart sapması 10 olan standart puanlara dönüştürülmektedir. Her aday için 3 ağırlıklı puan ( sayısal ağırlıklı, sözel ağırlıklı, eşit ağırlıklı) hesaplanmaktadır. Eğer iptal edilen soru varsa o soru değerlendirme dışı bırakılmaktadır. Hesaplanan bu ağırlıklı puanlar ÖSYM'nin formülüne göre 100 üzerinden puanlara dönüştürülmektedir. ÖSYM'nin formülü aşağıda verilmiştir:
Sınava giren adaylar ALES puanlarını merak ettikleri için sonuçlar açıklanmadan önce internet üzerinden ALES puan hesaplama araçları ile de puanlarını hesaplamaktadır.
ALES’te 4 yanlış 1 doğruyu götürmektedir. Puan hesaplaması yapılırken adayların her testteki sorulara verdikleri doğru ve yanlış cevaplar ayrı ayrı toplanmaktadır ve doğru cevap sayısından yanlış cevap sayısının dörtte biri çıkarılarak ham puanlar oluşturulmaktadır.