Ramazan medeniyeti-I: Orucun benzersizliği 

Bu yıl da Ramazan’ı çok buruk karşılıyoruz. Gazze’de kan gövdeyi götürüyor. Doğu Türkistan’da ve Hindistan’da Müslüman kıyımı bütün hızıyla sürüyor…

Allah (cc) bu zalimleri kahr u perişan eylesin, biz Müslüman toplumlara da basiret ve ümmet şuuru nasip eylesin!

Ramazan’da Gazze’deki ve diğer beldelerdeki Müslüman katliamının sona erdirilmesi için ne gerekiyorsa yapılmalı. Ramazan’ın manevî havasını bütün Müslümanlar, mazlum kardeşlerimiz iliklerine kadar soluyabilmeli.

Ramazan’ı doyasıya yaşayacağımız günlere kavuşmak dileğiyle, diyorum.

Ramazan’ı bir medeniyet olarak düşünüyorum. Bu konuda yıllardır yazıyorum.

Ramazan, kişinin bilme, bulma ve olma yolculuklarının gerçeğe dönüştüğü manevî bir iklim. Medeniyet de zihinde, mekânda ve zamanda insan yeşertme ve yetiştirme yolculuğu.

Bu konuları çok yazdım. Orucun benzersizliği, oruç ayı boyunca insan yeşertme yolculuğunun enlemesine ve boylamasına, enfüste ve âfâkta gerçekleşmesine imkân tanıyor.

Bu ramazan bütün ramazan medeniyeti yazılarımı derli toplu yayınlamak istiyorum.

Bu arada Üsküdar Bağlarbaşı Kültür Merkezi’nde MTO (Medeniyet Tasavvuru Okulu) olarak Ramazan boyunca her Çarşamba teravihten sonra saat 21.30’da Ramazan Medeniyeti başlıklı hasbihalimiz olacak. Bütün kardeşlerimize açık olacak hasbihallerimiz. 

Bütün ibadetlerin her birinin kendine özgü özellikleri, güzellikleri vardır. Namaz, kişinin içini onararak dış dünyasını inşa eder. Zekât, kişinin dışını, çevresini onararak iç dünyasını inşa eder.

Orucu anlatmak sanıldığından da zordur. Oruç, bütün ibadetlerin özü ve özeti gibidir; dahası, bütün ibadetlerin özellikleri ramazan ayı boyunca oruçta özetlenir.

Neresinden bakarsanız bakın, oruç, diğer ibadetlerden pek çok bakımdan ayrılan benzersiz bir ibadettir. Orucun benzersizliği, kolayca geçiştirilecek türden bir özellik değil. Orucun benzersiz olması ile Allah’ın “benzersiz” (misilsiz) olması arasında yakîn, derûnî bir irtibat var.

Şûrâ sûresinin 11. âyet-i celîlesinde Rabbimizin benzersizliği, “O’nun benzeri / misli bir şey yoktur” (Leyse kemislihî şey’un) ifadesiyle dile getirilir. Allah’ın eşi, ortağı, benzeri yoktur.

Ramazan orucunun benzersizliği ile Allah’ın benzersizliği arasındaki bu hayatî irtibat, hem “Ramazan” kelimesinde, hem de “oruç / savm, sıyam” kelimesinde kendini gösterir.

“Ramazan”, Allah’’ın (cc) isimlerinden biridir. Ve Allah’ın “Es-Samed” ism-i şerifiyle aynı anlama gelir: Allah, hiçbir şeye muhtaç değildir. Allah, beslenmekten münezzehtir. 

Oruç, tek kelimeyle, “tutmak” demektir. Biraz daha deşmek gerekirse, oruç, kişinin kendisini yeme, içme, cinsî münasebet gibi bütün beşerî eylemlerden uzak tutması, tenzih etmesi, dolayısıyla ilâhî mertebelere ulaşması, yakınlaşması anlamına gelir.

Başka bir ifadeyle, oruç, beşerî özellikleri terk etmek, böylelikle ilâhî özelliklerle donanarak Allah’a yaklaşmak ve yükselmek demektir.

Nitekim oruç âyetinin (Bakara-185) hemen ardından gelen 186. âyette Rabbimiz, oruç ibadetiyle birlikte, oruçlunun Rabbine nasıl yakınlaştığını, bu “yakınlık, yakınlaşma” meselesini şöyle izah eder: Kim beni hatırlarsa (anarsa, zikrederse, çağırırsa), beni hatırlayanın hatırlamasını ânında işitir, ona icabet ederim.

Meallerin handiyse hepsinin, bu anma, zikir, hatırlama ve çağırma fiillerini, “dua” kelimesiyle karşılayarak, âyetin anlamını zedelediklerini müşahede ettim.

Ayette “dua” kelimesi kullanılmıyor oysa. Dua kelimesinden türeyen anma, zikir, hatırlama ve çağrı anlamlarına gelen “da’vet” ve “dâî” kelimeleri kullanılıyor.

Burada zikir ve şükür sözcüklerinin anlamları çerçevesinde Allah Teâlâ, kullarıyla ilişkisine ilişkin bir izahatta bulunuyor: “Kullarımdan sana beni sordukları vakit, (onlara) de ki, ben, kesinlikle onlara yakınım. Beni ananın anmasını (veya zikredenin zikretmesini, ya da ‘çağıranın çağırmasını’) anında işitir ve icabet ederim. O hâlde benim davetime uysunlar ve bana inansınlar; umulur ki ‘doğru yolu bulurlar’ (yürşidûn)”. 

Burada kastedilen anlam, dua değil, Allah’ın davetine icabet anlamında zikir’dir ve zikrin de üç türünden söz edilebilir: Lisanî zikir, kalbî zikir ve bedenî zikir.

İşte oruç’ta bu üç zikir de aynı ânda söz konusudur: Bu durum, hem orucun benzersizliğini, hem de oruçlunun Allah’a, Allah’ın da oruçluya nasıl yaklaştığını ve yakınlaştığını gözler önüne serer.

Orucun benzersizliği, çok iyi bilinen ama ne anlama geldiği konusunda pek fazla imal-i fikir edilmeyen şu hadîs-i kudsî’de de açıkça dile getirilir: “Oruç, bana aittir ve orucun mükâfâtını ben vereceğim.”

“Orucun Allah’a ait olması” ne demek peki? Oruçlunun yeme, içme vesaire gibi beşerî eylemleri terk etmesi, beşerî eylemleri terk etmesi ölçüsünde de ilâhî özelliklere yak/ın/laşması demektir bu.

Başka bir ifadeyle, kişinin nefsiyle, beniyle, arzularıyla, hırslarıyla yüzleşmesi, hesaplaşması, beşerüstü bir düzleme yükselmesi; kendinden geçerek kendine gelmesidir.

Kişinin kendinden geçmesi; nefsini, nefsânî özelliklerini terk etmesi… açlığı tecrübe ederek, beşerî özelliklerini terk etme ameliyesini tecrübe ederek kendisiyle, eşyayla, diğer insanlarla, varlıklarla yakînen, yani ayne’l-yakîn irtibata geçerek ilme’l-yakîn ve hakka’l-yakîn mertebelerine yalnızca bilfiil değil, bilhâl vâsıl olmasıdır; böylelikle nefsini terbiye ve tezkiye ederek, arınmış, aşkınlaşmış, eşyayla, bin bir türlü hallere dûçâr olan insanların hâlleriyle bütünleşmiş olarak kendine gelmesi, kemâle ermesidir.

Sonuçta, oruçlu kişi, hele de bihakkın oruç tutan kişi, vücudun / varlığın bütün hâllerini, vicdanı ve vecdi aynı ânda tecrübe eder, bizzat yaşar ve aşkın özelliklerle donanarak adeta yeniden doğar hayata.

Hâsılı kelâm, oruç, kişinin kendine gelebilmesi için, öncelikli olarak kendinden geçmesi gerektiğini öğreten benzersiz bir diriliş ve varoluş yolculuğudur. Bu yolculuğu bihakkın yerine getirme cehdi gösterenlere ne mutlu!

Gazze’de, Doğu Türkistan’da ve Hindistan’da zulüm altındaki kardeşlerimizi de Ramazan’ı bütün lezzetiyle yaşayabilecekleri günlere kavuşturmasını diliyorum Rabbimden.

Ramazan İslâm dünyasına ve dünyaya huzur, barış ve kardeşlik getirsin inşallah. Âmin.