İnsan mektebinin muallimi: Nurettin Topçu

Nurettin Topçu, 20 Kasım 1909 günü İstanbul Süleymaniye’de dünyaya geldi. Topçuzadeler olarak anılan Erzurum asıllı ailenin reisi Ahmed Hamdi Efendi, Çemberlitaş’ta kasap dükkanı işlettiğinden çocukluğu bu semtte geçti. Bezmiâlem Valide Sultan mektebinde başladığı ilköğrenimini Büyük Reşit Paşa Numune Mektebi’nde tamamladı. Rüştiye tahsili için Vefa İdadisine devam etti. İstanbul Erkek Lisesi’ndeyken felsefeye ilgi duymaya başladı. Lisenin edebiyat kısmından pekiyi derece ile mezun oldu.

1928 yılında Avrupa’da öğrenim görmek için sınava girdi ve Fransa’ya gitti. Aix Lisesi’nde Fransızca hazırlık okurken fikirlerinden etkilendiği hareket felsefesinin kurucusu Maurice Blondel ile tanıştı. Strasburg Üniversitesi’ne felsefe öğrenimi gördü ve ahlak felsefesi konulu teziyle Sorbonne’da felsefe doktorası veren ilk Türk öğrenci oldu. Bu başarının ardından Fransa’da kalması yönünde gelen teklifleri geri çeviren Nurettin Topçu, 1934 yılında Türkiye’ye döndü. Yıllar süren çalışmalar sonucu yazdığı doktora tezi ‘İsyan Ahlakı’ ismiyle Türkçeye çevrildi ve daha sonraki yıllarda kitap olarak basıldı.

Yurda döndükten sonraki ilk görev yeri olan Galatasaray Lisesi’nde felsefe ve sosyoloji dersleri vermeye başladı. Lise müdürünün bazı öğrenciler için imtiyaz talep etmesine itiraz ettiği için İzmir’e gönderildi. 1939 yılının şubat ayında İzmir’de Hareket Dergisini yayımlamaya başladı. Derginin 4. sayısında yer alan ‘Çalgıcılar’ başlıklı yazısında Cumhuriyet’i kuran kadroyu eleştirdiği iddiasıyla İstanbul Vefa Lisesi felsefe öğretmenliğine ikinci kez sürgün edildi. Burada dört yıl öğretmenlik yaptıktan sonra bu kez de Denizli İsmet İnönü Lisesine tayin edildi.

4 Ekim 1944 tarihinde yeniden İstanbul’a nakledilen Nurettin Topçu, Vefa ve Haydarpaşa liselerinde kısa süre çalışsa da yaş haddinden emekli olacağı güne kadar 18 yıl boyunca mezunu olduğu İstanbul Erkek Lisesi’nde öğretmenliğe devam etti.

İstanbul Erkek Lisesi’nden hocası Celalettin Ökten’e imam hatiplerin kuruluş süreçlerinde yardımcı oldu ve İstanbul İmam Hatip Okulu’nda felsefe başta olmak üzere birçok branşta derslere girdi. 27 Mayıs darbesinin ardından ‘devrim aleyhtarı’ olmakla suçlanarak ek görevlerine son verilen Nurettin Topçu, felsefe doçenti unvanı almasına rağmen İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi kurulları tarafından kadroya tayin edilmedi ve iki yıl boyunca ‘eylemsiz doçent’lik yaptı.

‘Fikir ve Sanatta Hareket’ sloganıyla aralıklarla 1982 yılına kadar yayınını sürdüren ve ‘Hareket Ekolü’ olarak anılan bir neslin yetişmesine katkı sağlayan hocaların hocası Nurettin Topçu; Türk Kültür Ocağı, Milliyetçiler Derneği, Millî Türk Talebe Birliği, Aydınlar Ocağı, Türkiye Millî Kültür Vakfı bünyelerinde seminer ve konferanslar verdi. 20 Kasım 1974’te yaş haddinden emekli oldu.

Hayattayken kaleme aldığı eserleri 21 kitaplık bir külliyat halinde Dergâh Yayınları arasında basıldı. Bir yandan Hareket dergisi, kitapları, konferansları ile şuurlu bir neslin yetişmesi için durmaksızın emek verirken, “40 yıl öğretmenlik yaptım, mabede nasıl girdimse sınıfa da öyle abdestli girdim” diyerek öğretmenliğe atfettiği değeri de gösteriyordu. Türkiye’nin Maarif Davası isimli kaynak eserinde “Mektep koridorları gerçek fetihlerin yeridir” diyerek, büyük hareketlerin büyük ıstırapların eseri olduğunu ifade ediyordu.

Nurettin Topçu, pankreas kanseri nedeniyle 10 Temmuz 1975 günü hastanede vefat etti. Fatih Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından Topkapı Kozlu Kabristanı’na defnedildi.