Türkiye'deki arkeolojik alanların ve bu alanlardaki tahribatın envanterini yapmak için yola çıkan ve bu alanda dünyada bir ilk olan TAY Project çalışmalarının sonuçlarını üniversitelerin ve sivil toplum örgütlerinin kullanımına açıyor. Türkiye'nin en kapsamlı Bizans kalıntıları envanterini hazırlayan TAY Project bu çalışmasını Bizans Açılımı adıyla duyuruyor
Türkiye'deki arkeolojik yerleşimlerin tespiti, listelenmesi ve korunması amacıyla 16 yıldır çalışmalar yapan Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri (TAY) Projesi, son yıllarda bulunan Bizans dönemi kalıntılarına ulaşmak için internette bir veri tabanı oluşturdu. www.tayproject.org adresinden ulaşılabilecek olan Bizans veri tabanı, Bizans dönemi eserlerinin bu ölçüde belgelenmesi açısından dünyada bir ilk. Bizans kalıntılarının yanı sıra Türkiye'nin ilk ve dünyanın en kapsamlı “Arkeolojik tahribat raporunu hazırlayan TAY'ın koordinatörü, İstanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dalı öğretim görevlisi Oğuz Tanındı, Türkiye'nin ilk “Bizans açılımını” ve TAY'ın çalışmalarını anlattı.
Geçtiğimiz yıl yapılan Yenikapı kazılarında bulunan Neolitik dönemden kalma insan kemikleri İstanbul'un tarihini bilinenden üç bin yıl daha geriye götürdü. Kamuoyu olayın şaşkınlığını yaşarken İstanbul Yarımburgaz'da bulunan taş aletler, İstanbul'da 400 bin yıl önce de yerleşim olduğunu gözler önüne serdi. Marmaray kazıları ve Bizans liman kalıntıları Neolitik mezarları bir anda meşhur ederken Yarımburgaz'da ortaya çıkan tarih yalnızca arkeologların, antropologların ve prehistorya uzmanlarının doğal ilgisini çekti. TAY projesinin arkeoloji alanında dünyada benzeri bulunmayan bir kuruluş olduğunu söyleyen Oğuz Tanındı, Türkiye'de arkeolojinin giderek daha fazla turizmin emrine verildiğinden şikâyetçi. TAY'ın turistik ve popüler olanla ilgilenmediğini yalnızca arkeolojik kayıplarla ilgili duyarlılık yaratmak ve arkeolojik emanetlerin tespitini yapmak amacını taşıdığını belirten Tanındı şunları söylüyor: “Türkiye'de birçok arkeolojik yerleşmenin yeri bilinmiyor, birçoğu da yapılaşmanın kurbanı olmuş durumda. Belgeleme olmadan koruma olmaz. İlk kez bu projeyle, Türkiye arkeolojik yerleşmeleri kayıt altına alındı.”
Yaptıkları çalışmanın dünyada başka bir örneği olmadığını söyleyen Tanındı, çalışmalarını şöyle anlattı: “Biz bir sivil toplum örgütü değiliz. Herhangi bir üniversitenin bünyesinde de çalışmıyoruz. Türkiye'deki bütün arkeolojik alanlara aynı değeri veren ve gönüllük temelinde çalışan bir topluluğuz. TAY Projesi tarafından 10 yıldır yürütülen Türkiye arkeolojik yerleşmeleri envanteri 1800'lü yılların başından günümüze kadar Türkiye'de yapılmış yüzey araştırmaları ve kazı çalışmalarından elde edilen verileri kapsıyor. Bu envanterin hazırlanması için binlerce kilometre yol kat ederek mağaralarda, höyüklerde çalışmalar yaptık. Böylelikle bir arkeolojik tahribat raporu hazırladık ve bunu sürekli güncelliyoruz. Elimize ulaşan tüm yeni bilgileri de internet sitesinden paylaşıyoruz.”
Sürekli güncellenen tahribat raporları ve arkeoloji dünyasından haberlerin yanında Bizans kalıntılarıyla ilgili de veri tabanı hazırlayan ekip bu çalışmalarını son günlerde popüler olan “Açılım” ifadesiyle sunmayı tercih etmiş. Böylelikle Türkiye'nin ilk Bizans açılımına imza atan TAY ekibi, sonuçları internetten yayınlamaya başladı. Yapmanız gereken tek şey Bizans açılımı linkine girerek aradığınız yeri arama motoruna yazmak. Kazı çalışmaları yapılan yerlerin harita bilgilerinin, coğrafi özelliklerinin ve fotoğrafların olduğu sitede var olan tahribatları da tüm detaylarıyla izleyebiliyorsunuz.
Arkeolojiyi canlı ve güncel bir hale getirdiklerini belirten Oğuz Tanındı sözlerini şöyle tamamladı: “Türkiye'nin arkeolojik alanlarının tümünde restorasyon, yenileme, define arama gibi sebeplerle büyük bir tahribat var. Bu tahribatı belgelemek için bizden başka yapılan hiçbir çalışma yok.”
TAY Projesi kapsamında hazırlanan “Türkiye Arkeolojik Tahribat Raporu 2008”in bir kopyasının da bulunduğu internet sitesinde, arkeolojik eser tahribatı ve kaçakçılığının önlenmesi için ihbar hattı da oluşturuldu.
