İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından Christie's Müzayede Evi'nden 935 bin 250 sterline satın alınan Fatih Sultan Mehmet portresi hakkında basında yer alan bazı bilgiler tartışmalara yol açtı.
Konuya ilişkin İBB tarafından medyaya sunulan bültende yer alan, portrenin National Gallery'nin daimi sergilenen sanat eserleri arasında yer aldığı, İstanbul'a döndüğü ve Fatih Sultan Mehmet'in zehirlenerek öldürüldüğüne yönelik bilgiler birçok kesim tarafından eleştirildi.
Milliyet gazetesi yazarı Samed Karagöz, yaptığı değerlendirmede, tablonun geçmişini ve hakkında bilinen yanlışları dile getirdi.
Semavi Eyice kaleme aldı
Türkiye'de sanat tarihçileri arasında, söz konusu tabloyla ilgili ilk makalenin 1973'ün ocak ayında "Belleten" dergisinde Semavi Eyice tarafından kaleme aldığını söyleyen Karagöz, Cem Sultan portreleri hakkındaki çalışmada, Eyice'nin tabloya dair bilgi aktardığını kaydetti.
Karagöz, Bellini Atölyesi'ne ya da doğrudan Bellini'ye atfedilen ve Fatih Sultan Mehmet'in yaşadığı dönemde yapıldığı bilinen 3 adet Fatih Sultan Mehmet tablosu olduğunu vurgulayarak, şu bilgileri verdi:
Detaylar Cem Sultan olmadığına işaret ediyor
Eyice'nin makalesine göre, tablonun ilk olarak İsviçreli tarihçi Rudolf Tschudi tarafından keşfedildiğine işaret eden Karagöz, "Tablo, İsviçre'nin Basel şehrinde bir ailenin koleksiyonunda yer alıyor. Tablonun arkasında İtalyanca, hangi tarihte yazıldığına emin olamadığımız, II. Mehmed (İkinci Mehmet) ve oğlu (şehzadesi) diye bir ibare var. Ama bu ibarenin ne zaman yazıldığına dair bir kesinlik yok. Bu daha sonradan atfedilmiş bir bilgi olabilir yani oraya daha sonradan yazılmış olabilir. Resim bildiğimiz kadarıyla da Venedik'te yapılıyor. Bellini'nin İstanbul'da olduğu dönemde yaptığı tablolardan değil" ifadelerini kullandı.
Karagöz, tabloda yer alan diğer kişinin kim olduğuna dair net bilgi olmadığının altını çizerek, şöyle konuştu:
"Şehzadesi ise eğer hangisi, mesela Şehzade Mustafa, Bellini gelmeden 5 sene önce vefat etmiş. Beyazıd, Bellini İstanbul'dayken Amasya'daymış. Geriye Sultan Cem kalıyor ama o da Konya'da. Yani üçü de o tarihlerde İstanbul'da değiller. Tabloda bulunan ikinci kişinin Cem Sultan olup olmadığına dair net bir bilgi yok. Çünkü Cem Sultan tasvirleriyle ilgili yapılan açıklamalara baktığımızda burnun kemerli olduğu söyleniyor. Ama tabloda resmedilen kişiye baktığımızda burnunun kemerli olmadığını görüyoruz.
Fatih'in tablosu aslında İstanbul'a dönmüyor
Karagöz, bu tablonun Bellini'nin İstanbul'da bulunduğu zaman yapılmadığının altını çizerek, "Fatih Sultan Mehmet'in tablosu İstanbul'a dönüyor şeklinde medyada çok haber çıktı. Fakat bu tablo bilindiği kadarıyla İstanbul'da yapılmadı ve daha önce İstanbul'a hiç gelmedi. Yani ilk kez İstanbul'a gelecek bir tablodan bahsediyoruz. Tablo Venedik'te yapıldı. O yüzden de 'dönüyor' ifadesi yanlış bir kullanım." değerlendirmesinde bulundu.
Özel koleksiyonda yer alan son tablosuydu
Samed Karagöz, Fatih Sultan Mehmet'in zehirlendiğine dair bilginin de zayıf bir iddia olduğunu dile getirerek, "Bülten, Fatih Sultan Mehmet'in zehirlenerek öldürüldüğünü söylüyor. Hatalardan biri de bu. Ben tarihçi değilim. Bu konuyla alakalı, yetkin değilim ama bildiğim kadarıyla sadece Aşıkpaşazade tarihinde geçen bir atıfa yapılan yorum üzerine, Fatih Sultan Mehmet'in zehirlenmiş olabileceği tarihçiler arasında söylenir fakat bu çok zayıf bir iddiadır. Hatta Halil İnalcık üstadımız bunun yanlış olduğunu net bir şekilde belirtmiştir" dedi.
Tablonun 2015'te Londra'daki başka bir müzayede evinde satıldığını kaydeden Karagöz, şunları söyledi:
"Teklif verirken söylenen fiyatın üstüne, müzayede evinin koyacağı komisyon ve vergiler vardır. Bunlar ilk etapta telaffuz edilmez. Satış bittikten sonra o bilgi güncellenir. Zaten müzayede evleri şeffaf bir şekilde, web sitelerinde satış bittikten sonra hangi fiyata satıldığını duyurur ki bu, ileriki yıllarda yapılacak satışlara referans olması açısından da önemlidir. Bu tablonun şöyle bir özelliği var; bu Fatih Sultan Mehmet'in, o dönemde yapılmış, özel koleksiyonda yer alan son tablosuydu. Başka yok. Diğerleri hep kamu kurumlarında, National Gallery'de ya da Doha'da İslam Eserleri Müzesi'nde. O yüzden bu son şanstı. Ben Katar'daki İslam Eserleri Müzesi'ni ilk gezdiğimde, açıkçası koleksiyonu beni etkilemedi. Daha çok mimarisi etkiledi. Koleksiyonda beni etkileyen tek bir şey vardı, Fatih Sultan Mehmet Portresi. 'Keşke bizde olsaydı bu.' demiştim. Tablonun Türkiye'de olması, bu açıdan önemli."