HATİCE SAKA
Mısır’ın devrik lideri Hüsnü Mübarek yönetiminin baskıcı tavırlarından elbette edebiyatta payını aldı. Uzun bir dönem Mısır edebiyatı suskunlaştı. Alâ El Asvani’nin 2002’de yayınlanan Yakuphan Apatmanı kitabıyla ise yeni bir devir başladı. Asvani, Müslüman Kardeşler’in öncülük ettiği İslami akımların yükselişinden sınıf farklılıklarına, ekonomik politikaların ülkede yol açtıklarına kadar birçok olayı irdeledi. Bu tarihten itibaren bazen görünür bazen yer altından devam eden sisteme karşı eleştiriler edebiyatta yerini alırken, modern Mısır edebiyatının son kuşağı da gelişiyordu. Miral el-Tahavi’den Yusuf Zeydan’a kadar gelen isimler bugün de devam eden bu yeni dönemin yazarları oldu. Khaled Alkhamissi ise bu dönem yazarlarının en dikkat çekici olanıydı.
MÜBAREK REJİMİNİN EZİYETLERİ
Mısır’da tarihler 25 Ocak 2011’i gösterdiğinde tarihe geçecek bir devrim yaşandı. Binlece insan işsizlik, yoksulluk ve yolsuzlukları protesto etmek için Tahrir Meydanı’nı doldurdu. Ülkeyi 30 yıldan fazla yöneten Hüsnü Mübarek, eylemlerin ardından devrildi. Peki Mısır halkını devrim yapmaya zorlayan şartlar nasıl oluştu? İşte bu soruların yanıtını arayan gazeteci yazar Khaled Alkhamissi devrimi beş yıl önceden haber verdi. Taksi isimli kitabında yazar, hikayesine yer verdiği 58 taksi şöforü üzerinden ülkenin gidiş hattını gözler önüne serdi. Taksi , Mısır devriminden önce, Nil’in kıyısındaki yollardan neyin geleceği hakkında binlerce sosyal medya mesajından çok daha fazla bilgi vermişti.
Alkhamissi kitabında ; para, sevgi, aile, siyaset ve Mübarek rejimi altındaki günlük eziyetin olağanüstü karamsarlığı, kuyruğu sıkışmış bir kentin ve bir ülkenin canlandırıcı panoramasını sunuyor. Yazar. kitabında 58 taksi şoförünün hikayesine yer veriyor. Üstelik yazar, bu 58 sesin kendine özgü ve okuyucuların ilgisini çeken bir ortak sese dönüşmesini sağlıyor. Aslında bu seslerin bulunması hiç de kolay değil. Ancak, hayatı boyunca taksi şoförleriyle konuşmaktan hoşlandığını söyleyen yazar, bu avantıjıyla en ilginç hikayeleri seçmeyi başarıyor. Bu kitabı yayımlamak için ömrünün yarısını bekleyerek geçirdiğini belirten Alkhamissi , sadece ardı ardına sıralanan monologlardan öte bir anlatım dili yakalamayı başarıyor. Tekrardan ve ortaya çıkabilecek monotonluğundan kaçınmak için titiz çalışıyor.
TAKSİCİLERİN SİYASİ ELEŞTİRİLERİ SAĞLAM
Taksi, bir yanıyla sokakların görüşlerini ve bunun ardında yatan gerçekleri veren genel bir bakış sunuyor. Daha ilginç olan yönü ise çağdaş Mısır’ın durumu hakkında yerel şikayetler üzerinden kapsamlı bilgiler vermesi. Yazar, taksi şöforlerinin her gün sokaklarda , caddelerde olduklarından ve birbirinden farklı birçok insanla kaşılaştıklarından, zengin bir toplumsal birikime sahip olduklarını altını çiziyor ve ekliyor : “ Doğrusu bazı taksicilerin yaptığı siyasi analizi nice siyaset eleştirmenlerde bulamıyorum.” Uzun yıllar boyunca, taksicilerin gözde müşterisi olduğunu belirten Alkhamissi, Kahire’deki şeritleri ve çukurlukları herhangi bir şoförden daha iyi tanıdığının altını çiziyor. Yazar, taksicilerin siyasetten dine, çocuk yetiştirmekten rüşvet sorununa kadar her konuda görüşlerini alıyor. Fakat, çok sayıda çarpıcı diyaloğu ise iftira ve hakaret suçlamasında bulunmaması için paylaşmıyor. Diğer yandan kitaptaki diyaloglar halk hikayeleri ve Mısır nükteleri kaydedilmesi için önemli bir kaynak. Yazar, bu durumu şöyle açıklıyor : “Edindiğim izlenimleri titizlikle incelemek gibi bir niyetim yoktu. Tarihte yaşamış toplumun bir ferdinin belirli bir konu hakkında söylediklerini aynen aktardım. Bu kitapta sosyoloji, bilgiden daha öne çıkarılmıştır. “
EĞİTİM BİRİNCİ SORUN
Alkhamissi nin kitabında özellikle, Mısır’da insanların çocukların eğitimi için verdikleri mücadeleye ışık tutan birkaç bölüme yer veriyor. Eğitim ve özel ders meselesinin Mısır halkının en önemli meselesi olarak görülür. Aile temelli olan Mısır toplumunda çocuklar, gürültü, sevgi, umut, kaygı ve tabi ki eğitim ve özel dersleriyle ailenin ana gündemini oluşturur. Ülkedeki eğitim sistemiyle sebebiyle özel ders almayan hiçbir çocuk okul hayatnda başarılı olamıyor. Yazar, eğitim çağında çocukları olan bir taksi sürücüsüyle birlikte olduğunuz zaman, eğitim konusunu açmasının hararetli konuşmaların fitilini ateşlemek için yeteceğini gözlemliyor. Taksi kitabındaki birbirinden ilginç hikayelerden birini paylaşmak gerekirse, 30’lu yaşlarda üniversite mezunu taksici bir genci rüşvet ve yolsuzlukla ilgili şikayetlerine kulak verebiliriz : “Her gün benzin için nasıl para ödüyorsam rüşvet için de ödemem gerekiyor. Neticede herkesin yaptığı gibi memleketi terk edelim. Görünüyor ki bu hükümetin gerçek programıdır bizi ülkeden çıkarmak istiyorlar. Anlamıyorum eğer hepimiz göç edersek nereden çalacaklar? Çalınacak kişi kalmayacak.” Mısırlı yazarın kitabı, yüksek satış rakamlarına ancak devrimin ardından ulaştı. Roman, Yunanca, Lehçe ve Korece de dahil olmak üzere 10’dan fazla dile tercüme edildi. Çok yerel bir Arapça lehçe ile yazılan kitabın ilk İngilizce çevirisi beğenilmediği için daha sonra Bloomsbury Katar tarafından yeniden yayınlandı. Alkhamissi’nin ikinci kitabı Nuh’un Gemisi ise şu anda Ortadoğu’da en çok satan kitaplardan biri.