Rayiç bedeli ekonomide önemli bir kavramdır. Gayrimenkul alım satımı yaparken ürünün güncel pazar değerini bilmek gereklidir. Rayiç bedel kanunlar çerçevesinde güvence altına alınmıştır ve bir malın pazar değeri altında satılmasını engellemek için mutlaka hesaplanmalıdır.
Rayiç bedeli bir gayrimenkulün güncel piyasadaki alım satım bedeline denmektedir. 213 numaralı Vergi Usul Kanununun 266. maddesinde “Rayiç bedel, bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım satım değeridir.” şeklinde tanımlanır. Peki, bir malın rayiç bedeli neye göre belirenir, nasıl hesaplanır?
RAYİÇ BEDELİ NEDİR?
Rayiç bedel, bir varlığın değerinin geniş bir ölçüsüdür ve bir varlığın piyasadaki fiyatını ifade eden piyasa değeri ile aynı şey değildir. Muhasebede, gerçeğe uygun değer, bir şirketin finansal tablolarında listelenen bir şirketin varlık ve yükümlülüklerinin tahmini değerine yapılan bir referanstır.
En geniş ekonomik anlamıylarayiç bedel, potansiyel fiyatı veya bir mal veya hizmete, faydası, arz ve talebi ve onun için rekabet miktarı dikkate alınarak atanan değeri temsil eder. Açık bir pazar anlamına gelse de, yalnızca bir varlığın pazardaki fiyatını ifade eden (gerçek değer değil) piyasa değeri ile tamamen aynı değildir.
RAYİÇ BEDELİ NEYE GÖRE BELİRLENİR?
1) Piyasada oluşan değer
Arz talep dengeleri, semt, ilçe, mahalle, sokak, ulaşım rayiç bedeli etkileyen koşullardır. Bu koşullar piyasada oluşan değer olarak değerlendirilir.
2) Emlak vergisini esas alan değer
Mülkün minimum değeri hesaplanan ve genellikle piyasa değerinin altında olan değer ise emlak vergisi esas alan değerdir.
RAYİÇ BEDELİ NASIL HESAPLANIR?
Pazar değeri olarak da adlandırılabilen rayiç bedelini hesaplamak için öncelikle gayrimenkulün bulunduğu bölgedeki en az 3 evin rayiç bedeli ve metrekaresi öğrenilmelidir. Bu bilgiler edinildikten sonra şu hesaplama aşamaları ile tapu rayiç bedeli belirlenebilir:
Rayiç bedeli belirlenecek semtte bulunan 3 gayrimenkulün rayiç bedelleri toplanır,
İlgili konutların metrekareleri toplanır,
Toplam rayiç bedel, toplam metrekareye bölünür,
Çıkan sonuç, rayiç bedeli belirlenmek istenen gayrimenkulün metrekaresi ile çarpılır. Buradan çıkan sonuç da metrekare başına çıkan rayiç bedeli ifade eder.
Rayiç bedeli, şehirleşme yoğunluğu, ekonomik durum ve piyasalardaki arz-talep dengesine göre de değişebilmektedir.
Örneğin bir konut net 100 metrekare ve satış fiyatı da 300.000 TL ise 1 metrekarenin net satış fiyatı 3.000 TL'dir.
KONUT RAYİÇ BEDELİ NEREDEN ÖĞRENİLİR?
Konut rayiç bedelini öğrenmek için konutun bağlı olduğu belediyenin aranması durumunda ada ve parselden veya ad ve soyada göre emlak beyanlarından bakılarak bulunduğu mahalle-cadde ve sokak bilgilerine göre o yılki rayiç bedel ve arsa birim değeri öğrenilebiliyor.
Maliye Bakanlığı tarafından valiliklere gönderilen değerlendirme kararı sonrasında valiliğin atadığı defterdarlıklar veya mal müdürlükleri rayiç bedeli belirler. Ada ve parsel bilgileri ile o yılki rayiç bedel ve arsa birim değeri belediyeden kolaylıkla öğrenilir.
RAYİÇ BEDEL SORGULAMASI NASIL YAPILIR?
Konutun bağlı olduğu belediyeye gidilerek ya da e-Devlet üzerinden ilgili belediyenin internet sayfasında sorgulama yapılarak o yılki konut rayiç bedel öğrenilir. Rayiç bedel sorgulaması:
e-Devlet üzerinden belediye listesine giriş yapılır.
Sorgulanmak istenen belediye seçilir.
Buradan arsa metrekare birim değeri sorgulama kısmı tıklanır.
Sorgulama formunda mahalle, cadde, sokak ve yıl bilgileri işaretlenir ve sorgulama yapılır.
Rayiç Bedel Hangi Alanda Kullanılır?