Koronavirüs salgının ortaya çıkmasının ardından maske kullanımı hayatın bir parçası oldu. Hızlı bulaşan ve insan sağlığı için büyük tehdit oluşturan koronavirüsten korunma yollarından biri olarak kullanılan cerrahi maskeler, tıbbi atık olarak kabul ediliyor.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yayınladığı genelge kapsamında kullanılan maskelerin çift naylon poşette 72 saat bekletildikten sonra evsel atık olarak yönetilmek üzere belediyelere teslim edilmesi gerekiyor.
Uzmanlar, günlük yaşamın parçası haline dönüşen maskelerin gelişigüzel çevreye atılmasının ise kirliliğe neden olduğuna dikkat çekiyor. Maskelerin dayanıklı mikrofiber kumaştan imal edildiğinin altını çizen uzmanlar, doğru şekilde imha edilmeyen maske atıklarının doğada yüzyıllar boyunca kalarak büyük kirlilik yaratacağını ön görüyor.
Uzmanlar, maske atıklarının pet şişe ve plastikler gibi yüzyıllar boyunca kalarak doğaya ve canlı yaşamına zarar vereceğini vurgulayarak, maskelerin, tıbbi atık kutularına atılması yönünde herkesi uyarıyor.
"Kimyasal olarak ayrışmıyor"
Karadeniz’de deniz çöplerini azaltmak amacıyla üniversite olarak çalışmalar yapan Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Mühendislik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Coşkun Erüz, koronavirüsten korunmak için kullanılan maskelerin kısa sürede parçalanıp yok olmadığını söyledi.
Doç. Dr. Erüz, "Bunlar petrol türevi oldukları için, pet şişe ve plastik türevli mikrofiber dokunmuş malzemeler gibi yüzlerce yıl doğada parçalanmadan kalabilme özelliğine sahip. Parçalandıklarında da kimyasal olarak ayrışmıyor, fiziksel olarak parçalanarak mikrofiber dediğimiz mikroplastik ve nanopartikül şeklinde doğada yoğun şekilde yayılarak kalacaklar. Küçük organizmadan insana doğru giden bir sistemin içerisine dahil olacaklar. Basından öğrendiğimize göre Türkiye’de günde 70 milyon civarında maske tüketiliyor. Bu inanılmaz bir rakam. Biz daha önceden atık kirliliği konusunda en büyük problemi pet şişeler ve plastik poşetler olarak görüyorduk. Çünkü gördüğümüz, geri dönüştürülmeden doğaya atılan en yüksek oranda katı atık pet şişeler ve plastik poşetlerdi. Şimdiyse insanların dolaştıkları her yerde maskeler doğaya atılmış şekilde bulunmaya başlandı" dedi.
"Parçalansa dahi mikron boyutunda var olacak"
Maskelerin tıbbi atık olduğunu ve prosedüre göre toplanıp bertaraf edilmesi gerektiğini kaydeden Doç. Dr. Erüz, "Biz bunları herhangi bir çöpe bile değil, her yere atmaya başladık. Günde 70 milyon maske inanılmaz bir rakam. Sadece Türkiye’de değil dünyanın her yerinde böyle. Görünen şu ki; bir yıl daha bu sistem devam etmek durumunda kalacak. Bir yıl sonrasındaki inanılmaz rakamlar da doğaya karışan bu kirleticilerin yaratacağı etki yüzlerce yıl devam edeceğini düşünerek daha dikkatli olmamız gerekiyor. Düzenli olarak deniz çöpleri araştırması yapıyoruz ve tespitlerimize göre kıyılarda ciddi miktarda plastik siperlik ve maskeler görülüyor. Kıyılara gelen, denizlere taşınan çöplerin en fazla yüzde 1’i. Geri kalan da açıklara doğru taşınıyor ya da dipte birikerek balık ve diğer canlıların yaşam alanlarına zarar veriyor. Kirletilmiş olan denizden bize gelecek olan besinlerin de bu kirleticilere maruz kalmaması söz konusu değil. Maskeler de parçalansa dahi mikron ve nano boyutunda partikül şeklinde doğada var olmaya devam edecekler ve mikroorganizmalardan başlayarak insana doğru giden besin zincirinde risk oluşturacaklar" diye konuştu.
"Doğuda kolay parçalanmıyor"
KTÜ Tıp Fakültesi Farabi Hastanesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Faruk Aydın da Türkiye’de günde ortalama 75 milyon maske tüketildiğini öngördüğünü söyleyerek, şunları belirtti: