1992 yılında Bosna’daki savaşta ülkenin kuzeybatısındaki Priyedor’da öldürülenlerin gömüldüğü, ülkenin en büyük toplu mezarı olan Tomaşitsa’nın serüveni kitaplaştı. Bu mezarı gün yüzüne çıkaran Bosna Hersek Kayıp Kişiler Enstitüsü (INO) Adlı Tıp Uzmanı Prof. Dr. Muyo Begiç, 20 yıl süren toplu mezar çalışmalarını bir kitapta topladı. "Tomaşitsa Toplu Mezarı" adını taşıyan kitap önümüzdeki günlerde Metemorfoz Yayınları tarafından Türkçe olarak yayımlanacak. Mujo Begiç, kitabında toplu mezarı ilk buldukları günden bu yana yürütülen tüm çalışmalarını anlatıyor. Kitapta, tüm bilgiler belge, veri ve fotoğraflarla destekleniyor.
SIRP ASKERİN İTİRAFIYLA BULDUK
Begiç, dünya çapında Bosna Hersek savaşı deyince akıllara Srebrenitsa'nın geldiğini ve Tomaşitsa'nın unutulduğunu söylüyor. Yazar, sözlerine şöyle devam ediyor: "Buradaki binlerce kurbana karşı haksızlık oluyor. Sadece Prijedor'da 49 kadar esir kampı ve 39 bin civarında Boşnak ve Hırvat esir vardı. İkinci dünya savaşından sonra en büyük kamptı. Erkek, kadın, yaşlı ve çocuklar."
BELGE VE GÖRSEL EŞLİĞİNDE
Begiç, kitabında toplu mezarı ilk buldukları günden bu yana yürütülen tüm çalışmalarını anlatıyor. Yazar, tüm bilgileri belge, veri ve fotoğraflarla destekliyor. Begiç'in mezarı bir Sırp askerin itirafıyla bulduklarını söylüyor ve devam ediyor: "Onlar cesetleri üstü üste yığdıklarında bir adamın cesedinin arkası dönükmüş. O da onun yüzünü çevirmiş. Gözlerini görmüş ve 20 yıl boyunca her gece rüyasında o gözlerin ona baktığını söyledi. Vicdan azabına dayanamayıp bize gelmiş." Begiç, kitabı kaleme alırken yazmakta en zorlandığı bölümlerin ise cenazeleri ailelere teslim ettikleri anlarda yaşadıkları olduğunu dile getiriyor. Mujo Begiç, kitabının bütün kurbanlara ve ailelerine bir borç olarak gördüğünü söylüyor ve ekliyor : "İnsanlardaki kötülük hangi seviyeye ulaşır? İşte bu kitap bunu fotoğraflarla ve belgerlerle ortaya koyuyor. Bu yaşananlar unutulmasın ve bir daha asla yaşanmasın."
Aileler huzur bulmadı
Prof. Dr. Mujo Begiç’in çalışması ve kitabı suçluların cezalandırlmasında önemli rol oynamış. Lahey mahkemesi onun topladığı belgeleri ve çektiği fotoğrafları kanıt olarak değerlendirmiş. Mücadelesinin sürdüğünü belirten Begiç, “Bosna Hersek savaşında soykırım yapan en büyük aktörlere cezalar verildi. Ama tam olarak ailelere huzur getiremedi. Bu cezalandırmalar bizim ortaya çıkardıklarımızla gerçekleşti. Araştırmalarımız bittiğinde çok büyük bir arşiv kalacak. Bu arşivler üzerinde daha kapsamlı araştırmalar yapılabilecek“ ifadelerini kullanıyor.