Araştırmacılar, Doğu Roma İmparatorluğu’nun 1500 yıl önce çökmesine yol açan beklenmedik bir olayı ortaya çıkardı.
Yaygın teoriye göre; "Doğu Roma İmparatorluğu "Geç Antik Küçük Buzul Çağı" ve "Jüstinyen Vebası" etkeni yüzünden zayıflamış, bunun sonucunda 7. yüzyılın ilk yarısında Persler ve Araplara karşı fazla bir mücadele veremedi."
Ancak Oxford Üniversitesi'nden Lev Cosijns ve Varşova Üniversitesi'nden Haggai Olshanetsky'nin yürüttüğü araştırma, bu varsayımların "özünde yanlış" olduğu sonucuna vardı.
Klio dergisinde yayımlanan yeni çalışmaya göre, Roma İmparatorluğu’nun çöküşü, Perslerle yapılan savaşlarda düşülen stratejik hatalardan kaynaklandı.
Perslerle savaş Roma’yı zayıflattı
Bu hatalar, Roma’nın ticaret yollarını kaybetmesine ve ekonomik çöküşüne yol açtı. Zayıflayan Roma İmparatorluğu, İslam’ın hızla yükselmesine karşı koyamadı ve bölgedeki hâkimiyetini kaybetti.
Ticaret yollarının kaybı ekonomiyi bitirdi
Araştırmacılar, Roma ve Persler arasında M.Ö. 54’ten M.S. 628 yılına kadar süren savaşların, hayati ticaret yollarının kontrolünü ele geçirmek için yapıldığını belirtti. Ancak Persler bu yolları ele geçirince, Roma İmparatorluğu’nun ekonomisi çökmeye başladı. Ticaretin durması, halkın yaşamını zorlaştırdı ve birçok insan farklı bölgelere göç etmek zorunda kaldı. Özellikle Konstantinopolis (İstanbul) bu göç dalgasının en önemli merkezlerinden biri oldu.
Batık gemiler ışık tuttu
Çalışmada, Akdeniz’in farklı noktalarındaki batık gemilerden elde edilen veriler analiz edildi. Marsilya, Napoli, Kartaca, İskenderiye gibi bölgelerdeki batıklardan alınan bilgiler, Roma İmparatorluğu’nun çöküş sürecine ışık tuttu.
Araştırma, ticaret gemilerinin sayısının 7. yüzyılın ikinci yarısında dramatik şekilde azaldığını ortaya koydu. Bu azalma, özellikle Doğu Roma İmparatorluğu’nun ticaret yollarını kaybettiği döneme denk geliyor. Harvard Üniversitesi ve Oxford Roma Ekonomisi Projesi (OXREP) veritabanlarından alınan bilgiler, gemi kazalarının yoğunluğunun ekonomik hareketlilikle doğru orantılı olduğunu gösterdi.
Ticarette canlanma gözlemlendi ama yetmedi
Araştırmacılar, M.S. 6. yüzyılın sonlarında Roma İmparatorluğu’nda hala ekonomik canlılık olduğunu tespit etti. İsrail’in güneyinde, Nessana şehrindeki kazılarda 16.000’den fazla Roma dönemine ait seramik parçası bulundu. Bu bulgular, Roma’nın bu dönemde ticarette hala aktif olduğunu gösterdi.
Heraclius’un zaferi çöküşü durduramadı
Roma İmparatoru Heraclius, Perslere karşı önemli bir zafer kazandı ve ordusunu Pers topraklarının derinliklerine kadar götürdü. Ancak ticaret yollarındaki kesintiler ve ekonomik bozulma, imparatorluğu uzun vadede toparlanamaz hale getirdi.
İklim değişikliği ve veba teorileri
Araştırmacılar, Roma İmparatorluğu’nun çöküşünde daha önce öne sürülen 543 yılında yaşanan veba salgını ve 6. yüzyıldaki mini buzul çağı teorilerine de değindi. Çalışma, bu dönemde Roma’nın hala zirvede olduğunu ve bu olayların imparatorluk üzerinde sınırlı etkisi olduğunu ortaya koydu.
Araştırmayı yürüten Lev Cosijns ve Haggai Olshanetsky, iklim değişikliği ve salgın gibi faktörlerin tarihsel olaylarda sürekli birincil neden olarak görülmesini eleştirdi. Bu yaklaşımın günümüzün iklim değişikliği tartışmalarını olumsuz etkileyebileceğini belirttiler.