Türk Devletleri Teşkilatı tarafından kurulan Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, 9-11 Eylül tarihlerinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de üçüncü toplantısını gerçekleştirdi. Toplantıda, Türk dilleri için ortak bir alfabe oluşturma çalışmaları nihayete erdi. Türkiye’yi Türk Dil Kurumu'nun temsil ettiği bu önemli buluşmada, 1991 yılında bilim insanları tarafından önerilen Latin tabanlı Ortak Türk Alfabesi projesi kapsamlı bir şekilde ele alındı.
Yapılan detaylı incelemelerle projenin geliştirilmesi gereken yönleri belirlendi ve titiz çalışmalar sonucunda 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi üzerinde mutabakat sağlandı. Bu yeni alfabenin, Türk dillerindeki farklı fonemleri karşılayacak şekilde tasarlandığı vurgulandı. Toplantıda ayrıca, bu tarihi niteliğe sahip alfabenin Türk halkları arasındaki iletişimi güçlendirmek ve dil mirasını korumak amacıyla uygulanması ve desteklenmesi için ilgili kurumlara çağrıda bulunuldu.
Çalışmalar 1926'da başladı
Ortak alfabe çalışmalarının ilk olarak 1926'da Bakü'de başladığını anlatan Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Prof. Dr. Osman Mert çalışmaların Sovyetler Birliği döneminde sonlandırıldığını söyledi.
Sovyetler dağıldıktan sonra...
Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla 1991 yılında İstanbul'da yeniden çalışmalara başlandığını ve 34 harf üzerinde uzlaşıldığını dile getiren Mert, bu sürecin ardından, 2022 yılında Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde Ortak Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu'nun kurulduğunu belirtti.
Son toplantının 9 Eylül'de Bakü'de yapıldığını ifade eden Mert, toplantının Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Azerbaycan, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştiğine değindi.
Zor ve sancılı bir süreçti, başardık
Mert, değerlendirmesinde bulundu.
Devlet başkanlarının onayı bekleniyor
TDK Başkanı Mert, belirlenen harflerin uluslararası alfabedeki karşılıklarının yer aldığı listenin dışişleri bakanlıkları ve cumhurbaşkanlıklarına gönderildiğini, bundan sonraki sürecin parlamentoların onayıyla devam edeceğini ifade etti. Mert, "Parlamentoların onayını takiben, devlet başkanları alfabeleri kabul edecek. Alfabelerin siyasi bir boyutu da var ve bu süreçte parlamentoların onayı gereklidir" dedi.
Türkiye ve Azerbaycan'ın alfabelerinde değişiklik olmayacak
Türkiye ve Azerbaycan'ın alfabelerinde bir değişiklik olmayacağını vurgulayan Mert, "Bizim alfabemizde ve Azerbaycan'ın alfabesinde herhangi değişiklik söz konusu olmayacak. Fakat bizim kullandığımız 29 harf Türk cumhuriyetlerinin kullandığı alfabelerde yer alacak. Bizim herhangi bir vatandaşımız Türk cumhuriyetlerine gittiğinde tabelaları okuyabilecek, yazıları okuyabilecek" dedi.
Alfabe onaylanırsa...
Alfabenin onaylanması durumunda yazının etkilediği bütün alanlarda yeni gelişmeler meydana geleceğini ifade eden Mert, şunları kaydetti:
"Burada bizim yaptığımız 34 harf üzerinde uzlaşmak değil. Her lehçenin ihtiyacı olan harfleri belirlemek, her lehçe için en uygun alfabeyi oluşturmak. Yani şu an Azerbaycan ve Türkiye dışında Özbekistan'ın, Kazakistan'ın ve Kırgızistan'ın alfabeleri belirlenmiş oldu. Aslında şu an size gösterecek olsak üç ayrı alfabe göstermemiz gerekir. Ama bu üç ayrı alfabenin de en az yüzde 95'i harf olarak ortak."
34 harf alfabe değil liste
TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, ortaya çıkan bazı spekülasyonlar sonrası TRT'den Ayşe Şimşek'e verdiği röportajda konuya açıklık getirdi. Türkiye ve Azerbaycan’da mevcut alfabede bir değişiklik olmayacağını, diğer lehçelerle ortak olan 29 harfin kullanılmaya devam edeceğinin bir kez daha altını çizen Mert, "Bu konuda bazı spekülasyonlar oldu. , ancak bu bir alfabe değil, liste. Her lehçe sadece ihtiyacı olan harfleri kullanacak, ortak olan 29 harf aynı kalacak.
Ekonomik olmak zorunda
Prof. Dr. Mert, alfabenin ekonomik olması gerektiğini, yani fazla harf eklenmesinin alfabenin karmaşıklığını artırabileceğini vurgulayarak, çerçeve alfabeye eklenen harflere ilişkin şunları ifade etti:
Balkanlardan Çin'e Türkçe
TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, Balkanlardan yola çıkan bir Türk'ün Çin'e kadar Türkçe konuşabildiği gibi artık Türkçe'nin lehçeleriyle yazılanları da okuyarak seyahat edebileceğini ifade etti. Mert, dedi.