İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) "Türkiye'nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" 2018 yılı araştırmasında üretimden satış büyüklüğüne göre en büyük kuruluş 413,7 milyon TL ile Bilkont Dış Ticaret ve Tekstil oldu.
İSO, "Türkiye'nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" araştırmasının 2018 yılı sonuçlarını açıkladı. Araştırmaya göre, İSO İkinci 500 şirketleri, 2017 yılının ardından 2018 yılında da üretimden net satışlarda yüksek bir performans sergiledi.
2018 yılı Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasında üretimden satış büyüklüğüne göre en büyük kuruluş 413,7 milyon TL ile Bilkont Dış Ticaret ve Tekstil oldu. Bu kuruluş 2017 yılında İSO İkinci 500’de 63. sırada iken, 2018 yılında ilk sıraya yükselme başarısı gösterdi.
İkinci sırada 412,4 milyon TL ile ORMA Orman Mahsulleri yer aldı. ORMA Orman Mahsulleri, 2017 yılında İSO İkinci 500 sıralamasında 13. sırada yer almıştı. Araştırmanın üçüncüsü ise 411,6 milyon TL’lik üretimden satışları ile Erişler Yem oldu. Bu kuruluş, 2017 yılında İSO İkinci 500’de 43. sırada yer almıştı.
2017 yılında, 309,4 milyon TL ile 145,2 milyon TL arasında üretimden net satış yapan şirketlerin girebildiği İSO İkinci 500’ün 2018 sıralamasında bu bant 413,7 milyon TL ile 177,8 milyon TL arasında oluştu.
İhracat yapan firma sayısı artış eğiliminde
İSO İkinci 500 kapsamındaki olumlu gelişmelerden biri de ihracat yapan firma sayısındaki artış eğilimi oldu. Çalışmanın yapıldığı ilk yıl olan 1997’de ihracat yapan firma sayısı 407 iken, 2018’e gelindiğinde bu sayının 451’e yükseldiği görülüyor. Bu da İSO 500’de olduğu gibi İSO İkinci 500’de de yer almak için ihracat yapmak önemli bir kriter olduğu görülüyor.
İSO İkinci 500’ün bu yıl dikkat çeken ve gelecek adına katma değeri yüksek, nitelikli ve teknoloji odaklı üretim adına umut veren sonuçlarından biri Ar-Ge yapan şirket sayısındaki istikrarlı artışın devam etmesi oldu.
Ar-Ge yapıyor olmak, neredeyse ilk 1000 şirket arasına girmenin önemli kriterlerinden biri haline gelmiş bulunuyor. İSO İkinci 500 şirketleri içinde Ar-Ge yapanların sayısı bir önceki yıla göre 30 şirket artarak 188’den 218’e yükseldi. Bu sayı 2012 yılında 151 olarak gerçekleşmişti. İSO 500’deki Ar-Ge yapan şirketlerin sayısı da 2018 yılında kayıtlara 276 şirket olarak geçmişti.
İSO İkinci 500 ve Temel Göstergeler
Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasının 2018 yılı sonuçlarına bakıldığında birçok göstergede İSO 500 ile benzerlikler dikkati çekiyor. Özellikle finansal göstergelerde bu benzerlik belirginleşiyor. İSO İkinci 500 şirketleri de, tıpkı İSO 500 şirketleri gibi esas faaliyetlerinden kazandıklarını, finansman gideri olarak kaybediyorlar.
İSO İkinci 500’ün görece olumlu mali göstergelerine örnek olarak, borç/özkaynak dağılımında, önceki yıla göre daha dengeli bir görüntünün ortaya çıkması gösterilebilir. 2017 yılında yüzde 66,2 borç, yüzde 33,8 özkaynak olarak gerçekleşen borç/özkaynak ilişkisinde borçların payı 2018’de 62,4’e gerilerken özkaynakların payı yüzde 37,6’ya çıktı.
Borçlanma panoramasına bakıldığında, İSO İkinci 500’de özellikle kısa vadeye bir geçiş olduğu dikkati çekiyor. Bu durumun İkinci 500 şirketlerinin uzun vadeli borçlanma kabiliyetlerinin daha düşük olmasından kaynaklandığı söylenebilir.
FAVÖK'te 2018'de de sıçrama yaşandı
İSO İkinci 500’ün yıllara göre üretimden satışlar performansına bakıldığında, 2012-2016 döneminde görülen zayıf büyümenin, 2017 yılında yerini reel büyümeye bıraktığı görülüyor. Üretimden satışlarda 2018 yılında da reel büyüme eğilimi devam etmekle birlikte, artış oranı bir önceki yılın altında kaldı. 2017 yılında yüzde 17 olan üretimden satışlardaki reel büyüme, 2018 yılında yüzde 6,2’ye geriledi.
2018 yılında İSO İkinci 500’ün faaliyet karı oranı yüzde 12,1 olarak gerçekleşti. Böylece 2017 yılında yüzde 10,3 olan orana göre faaliyet karlılığında 1,8 puan iyileşme yaşandı. Toplam faaliyet karı büyüklüğü ise yüzde 51,7 gibi yüksek bir oranda artarak, 2017 yılında 12,5 milyar TL iken 2018 yılında 19 milyar TL’ye yükseldi.
İSO İkinci 500’ün faiz, amortisman ve vergi öncesi karında (FAVÖK) 2017 yılının ardından, 2018 yılında da sıçrama yaşanması dikkati çekti. 2017 yılında 16,6 milyar TL olan FAVÖK, 2018 yılında yüzde 39,8 oranında artarak 23,2 milyar TL’ye yükseldi. Faiz, amortisman ve vergi öncesi kardaki reel artış, yüzde 16,2 ile yüksek gerçekleşti.
Vergi öncesi kar ve zarar toplamı ise 2017 yılında 7,4 milyar TL iken, 2018 yılında yüzde 21,5 oranında artarak 9 milyar TL’ye yaklaştı. Aynı yılda vergi öncesi kar ve zarar toplamındaki reel artış yüzde 1 oldu.
İkinci 500’de kar eden kuruluş sayısı 393’e çıktı
Araştırmaya göre, geçen yıl İSO İkinci 500’de kar eden kuruluş sayısı 393’e çıkarken, zarar eden kuruluş sayısı 107 oldu. 2017 yılında İSO İkinci 500’de kar eden kuruluş sayısı 434, zarar eden kuruluş sayısı 66 olmuştu.
Sanayicilerin son yıllarda makul bir çözüm bulunmasını istedikleri konulardan biri olan KDV alacakları, İSO İkinci 500 şirketleri için de ciddi bir sorun olmayı sürdürüyor. 2018 yılında İSO 500’ün devreden KDV’si bir önceki yıla göre yüzde 35,6 artarak 9,7 milyar TL’ye yükselmişti. Bu yük İkinci 500’de için de devam etmekle birlikte artış hızı geçmiş yıllara göre yavaşlamış görünüyor. İSO İkinci 500’ün devreden KDV’si, 2018 yılında yüzde 0,4 gibi sınırlı bir artışla 1,7 milyar TL düzeyinde gerçekleşti.
İSO İkinci 500 şirketlerinin teknoloji yoğunluklarına göre oluşturulan katma değer dağılımına bakıldığında, 2018 yılında oluşturulan katma değer itibarıyla en yüksek payı yüzde 47,3 ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler aldı. Düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 1,1 puan yükseldi. Orta-düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı ise 2018 yılında 1,8 puan arttı ve yüzde 29 oldu.
Ar-Ge yapan firma sayısı 218'e ulaştı
Orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı 2017'de yüzde 23,4 iken, geçen yıl yüzde 21,6’ya indi. 2017'de yüzde 3,1 olan yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı ise geçen yıl yüzde 2,1’e geriledi. Böylece orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin toplulaştırılmış payı, 2018 yılında 2,8 puan düşüşle yüzde 23,7’ye geriledi.
Bu sonuçlar, Türkiye’de sanayinin yüksek katma değerli ve yüksek teknoloji yoğunluklu sektörlere dönüşüm ihtiyacının sürmekte olduğunu ortaya koyuyor.
Sanayi kesiminin rekabetçiliği için Ar-Ge hayati bir önem taşıyor. 2015 yılında Ar-Ge yapan firma sayısı 180 iken, 2016 yılında ekonomik şartlardaki bozulmaya bağlı olarak bu sayı 177 firmaya gerilemişti. 2017 yılında ise ekonomideki ve sanayideki koşulların iyileşmesi ile birlikte Ar-Ge yapan firma sayısı 188’e yükselmişti. 2018 yılında Ar-Ge yapan firma sayısında daha yüksek bir artış yaşandı ve sayı 218 firmaya ulaştı. İSO İkinci 500 içinden daha çok sayıda firmanın 2018 yılındaki zorlu koşullara rağmen Ar-Ge faaliyetlerine yönelmesi önemli bir sonuç olarak öne çıkıyor.
Ar-Ge harcamaları yüzde 2,1 arttı
2018 yılında İSO İkinci 500’ün Ar-Ge harcamaları anket verileri ile 498,6 milyon TL’ye yükselmiş görünüyor. Bu rakam, 2017 yılında anket verileri ile ölçülen 488,5 milyon TL tutarındaki Ar-Ge harcamalarına göre sadece yüzde 2,1 artış anlamı taşıyor. Buna bağlı olarak 2018 yılında anket verileri ile toplanan Ar-Ge harcamalarının üretimden satışlara oranı 2017 yılında yüzde 0,45 iken, 2018 yılında yüzde 0,36’ya geriledi.
İSO İkinci 500’ün ihracat performansı geçen yıl önemli ölçüde ivme kaybetti. 2017 yılında yüzde 16,9 olan ihracat artışı, 2018 yılında sadece yüzde 0,7 olarak gerçekleşti. Böylece toplam ihracat büyüklüğü 9 milyar dolara yaklaştı. İhracattaki bu ivme kaybına rağmen İSO İkinci 500’ün toplam ihracatı 2 yıl üst üste artış gösterdi.
İSO İkinci 500 kapsamındaki sevindirici gelişmelerden biri de ihracat yapan firma sayısındaki artış eğilimi oldu. Çalışmanın yapıldığı ilk yıl olan 1997’de ihracat yapan firma sayısı 407 iken, 2018’e gelindiğinde bu sayı 451’e yükseldi.
İSO Yönetim Kurulu Başkanı Bahçıvan
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, İSO'nun "Türkiye'nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" araştırmasının 2018 yılı sonuçlarına ilişkin yaptığı açıklamada, İSO 500’ün ardından açıkladıkları İSO İkinci 500’de yer alan şirketlerin, büyük ölçüde KOBİ niteliğindeki kuruluşların performansını ortaya koyan bir araştırma olduğunu belirtti.
Dolayısıyla, ekonomik araştırmalar için bütünsel olarak saygın ve nitelikli bir kaynak olmasının yanında, kendileri açısından bu yönüyle de çok değerli olduğunu ifade eden Bahçıvan, şunları kaydetti:
"İSO İkinci 500 sayesinde ülkemizin KOBİ niteliğindeki kuruluşlarının performansını her yıl düzenli bir şekilde gözlemleyebiliyoruz. 2017 yılındaki yüzde 7,4’lük güçlü büyümenin ardından gelen 2018 yılı, gerek küresel ekonomideki daralma ve gerekse iç tüketimdeki durgunluğun da etkisiyle ekonomimiz açısından zor bir yıldı. İşte o zor koşullarda bile İSO İkinci 500’ü oluşturan sanayicilerimizin üretimden satışlarını yüzde 27,8 gibi ciddi bir oranda artırmaları ve yüzde 6’nın üzerinde bir reel büyüme yakalamaları her türlü takdiri hak etmektedir.
Genel olarak İSO İkinci 500’ün sonuçlarına baktığımızda, İSO 500’e paralel sonuçlarla karşı karşıya olduğumuzu görüyoruz. En önemli fark ise borçlanmada görülüyor. 2018 yılı sonuçları, İSO İkinci 500 şirketlerinin uzun vadeli borçlarının azaldığını, kısa vadeli borçlarının ise arttığını gösteriyor. Bunun iki nedeni var, birincisi borçlanma kaynaklarının önceki yıllara göre ciddi bir şekilde kısılması ve daralmasıdır. İkincisi ise KOBİ ölçeğindeki şirketlerimizin borçlanma kabiliyetinin azalmasıdır."
Dolayısıyla çalışmanın 2018 yılı sonuçlarında, dünya ticaretinde şiddetlenen korumacılık rüzgarlarının yanı sıra Türkiye ekonomisinin geçtiği kritik dönemecin de dolaylı ve dolaysız yansımalarını açık bir şekilde izleyebildiklerini aktaran Bahçıvan, "Örneğin şirketlerimiz üretimden satışlarında yüzde 6,2’lik bir reel artış sağlasa da ihracatın bu büyümedeki katkısının sınırlı kaldığını görüyoruz. Bu da İSO İkinci 500 şirketlerimiz arasında küresel ekonomideki yavaşlamanın daha fazla hissedildiğini gösteriyor." ifadelerini kullandı.
"Ar-Ge harcaması yapan kuruluş sayımızın sıçrama yapması sevindirici"
İSO Başkanı Bahçıvan, İSO İkinci 500 çalışmasının ortaya çıkardığı en önemli ve olumlu sonuçlardan birinin sanayicilerin ana faaliyet alanlarına yoğunlaşmayı sürdürerek özellikle faaliyet karlılığında güçlü iyileşmeler sağlamaları olduğuna işaret etti.
Satış ve faaliyet giderlerini yönetmede daha başarılı olan firmaların, 2018’de net satışlara oranla faaliyet karını 1,8 puan artışla yüzde 12,1’e yükselttiğini vurgulayan Bahçıvan, artan kur ve faizlerin etkisiyle İSO İkinci 500 şirketleri için de finansman giderlerinin şiştiğini ve bunun karlılığı önemli ölçüde sınırladığını ifade etti.
Bahçıvan, şunları kaydetti:
"İSO İkinci 500 2017’de faaliyet karının yüzde 42,8’ini finansman giderlerine harcarken bu oran 2018’de yüzde 52,6’ya yükselmiştir. İSO İkinci 500’ün teknoloji ve Ar-Ge tarafındaki göstergeleri ise bazı iyi gelişmelere rağmen maalesef tatmin edici değildir. Ar-Ge harcaması yapan kuruluş sayımızın 188’den 218’e doğru güçlü bir sıçrama yapmasını sevindirici bulsak da bu güçlü artışın Ar-Ge harcamaları büyüklüğüne yansımadığını görüyoruz. Kuşkusuz firmalarımızın mali açıdan zorlandıkları bir dönemde bu durum bir ölçüde doğal karşılanabilir. Yine de teknolojik dönüşüm ve inovasyonun KOBİ’ler açısından ertelenemez bir hedef olduğunu da her zaman dikkate almamız gerekiyor."
Bahçıvan, 2018 yılı Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasını bir bütün olarak değerlendirildiğinde, sanayicinin en zor faaliyet koşullarında dahi Türkiye'ye karşı olan sorumluluklarını fedakarca yerine getirdiklerini ortaya koyduğunu belirtti.
Erdal Bahçıvan, "Yaşanan tüm zorluklara rağmen, yatırımlarıyla iş ve aş üreterek Türkiye’nin ve Türkiye ekonomisinin yanında olduğunu gösteren sanayicilerimize bu kıymetli çabaları ve değerli bilgilerini bizimle paylaştıkları için buradan bir kez daha teşekkür ediyoruz” ifadelerini kullandı.