Türkiye işgücü piyasasında kadınların işgücüne katılım oranının düşük olması çok önemli bir sorun. Bunun belki de en önemli nedeni doğum sonrasında kadınların işgücü piyasasından uzaklaşması. Hem dinamik nüfus yapısının korunması, hem de kadınların işgücü piyasasına katılımının sağlanması için son dönemde çok önemli düzenlemeler hayata geçirildi. Doğum yapan kadın sigortalının hem işe devam etmek, hem de çocuğuna bakmak için kullanabileceği bazı yöntemler var. Bunun yanında SGK ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’ndan alınabilecek yardımlar da söz konusu.
ŞİRKETLER ÖDEMİYOR
Kadın sigortalı doğum öncesindeki 8 ve doğum sonrasındaki 8 hafta boyunca çalışmaz ve bu süreler için SGK’dan geçici iş göremezlik ödeneği alır. Yani kadın sigortalı hamileliğinin son 8 haftasında ve doğumdan sonraki 8 haftada çalışmaz ve işverenden de para almaz. Uygulamada bazı işverenler kadın sigortalının kaybı olmaması açısından bu dönemde kadın çalışana bu dönemin ücretini öderler ve SGK’dan alınan paranın iadesini talep ederler. SGK’dan alınacak geçici iş göremezlik ödeneği günlük ücretin üçte ikisi olduğu için işverenin bu talebi aslında işçinin lehinedir.
GERÇEK ÜCRET BİLDİRİLMELİ
2017 yılı için 16 haftalık geçici iş göremezlik ödeneği asgari ücretten maaş alan bir kadın sigortalı için 4 Bin 424 TL. Dolayısıyla doğum yapan kadın 16 haftalık süre için çalışmadan bu parayı alacak. SGK’ya bildirildiği kazancı yüksek olan kadın sigortalının eline geçen para da artacak. Bu açıdan çalışanların SGK’ya gerçek ücretleri üzerinden bildirilmesi çok önemli. Gerçek ücreti üzerinden SGK’ya bildirilmeyen çalışanlar düşük geçici iş göremezlik ödeneği almak durumunda kalırlar.
Çocuk sayısına göre değişiyor
Akşam'dan Okan Güray Bülbül'ün yazısına göre, doğum sonrasında kadın çalışanların çocuk sayısına göre haftalık çalışma süresinin yarısı kadar izin alma hakkı var. Bu izin temelde ücretsiz bir izin. Yani bu hakkı kullanan kadın çalışana işveren ücret ödemiyor. Bu döneme ilişkin kadın çalışanın işverenden aldığı ücreti yarıya düşüyor. Ancak kadın çalışanın son 3 yıl içerisinde en az 600 gün işsizlik sigortasına prim ödemesi var ise bu durumda İŞKUR’dan yarım çalışma ödeneği alabiliyor. Bu sayede asgari ücretten çalışan kadının hiçbir kaybı olmadan yarım çalışması söz konusu oluyor.
Babanın da hakları var
Doğum sonrası haklar yalnızca kadın çalışana değil, erkek çalışana da yani babaya da tanınıyor. Doğum sonrasında eğer çiftlerin her ikisi de çalışıyorsa, doğan çocuk 5,5 yaşına gelinceye kadar çiftlerden birisi part – time çalışmayı tercih edebilir. Ancak part – time çalışma hakkı boyunca çalışanın ücreti yarıya düşüyor.
Doğum Sonrası Yardımlar:
- Geçici İş Göremezlik Ödeneği: En fazla 112 gün için sigortalı kadına ödenir. Doğumdan önceki bir yıl içerisinde en az 90 gün prim ödenmiş olması.
- Doğum yardımı: Doğum yapan tüm kadınlara doğumun kaçıncı doğum olduğuna göre ödenir. -
Emzirme parası: Kendisi sigortalı kadına veya sigortalı olan eşe ödenir. Son bir yıl içerisinde en az 120 gün prim ödenmiş olması şarttır.
Doğumdan Sonra Talep Edilebilecek Çalışma Biçimleri:
- Birinci çocukta 2 ay, ikinci çocukta 4 ay, üçüncü çocukta 6 ay part – time çalışma hakkı: Son 3 yıl içerisinde en az 600 gün İŞKUR’a prim ödenmiş ise yarım çalışma ödeneği alınır. Kadın çalışan talep edebilir. Eşin çalışması şart değildir.
- 6 ay ücretsiz izin hakkı: Kadın işçi doğum sonrası isterse part – time çalışmayı isterse ücretsiz izin hakkını kullanabilir. Bu haklardan her ikisi birlikte kullanılamaz. Ancak bunu vermek zorunda değildir. Kadın işçi analık izninden sonra doğrudan 6 ay ücretsiz izin talep ederse bu durumda işveren bu izni vermek zorundadır.
- Çocuk 5,5 yaşına gelinceye kadar part – time çalışma hakkı: Çiftlerin her ikisinin de çalışması şartıyla anne veya baba kullanabilir. Bu süre içerisinde İŞKUR’dan ödenek alınmaz. Analık izninin bitiminden sonra direkt bu hakkın kullanılması da mümkündür.
İlk çocuğa 300 TL ikinciye 400 TL yardım
Doğum yapan kadın sigortalı doğumdan sonra Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na başvurarak doğum yardımı talebinde bulunabilir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ilk doğumda 300 TL, ikinci doğumda 400 TL ve üçüncü doğumda 600 TL doğum yardımı ödüyor. Bu başvurunun yapılması sonrası ödemeler PTT'den yapılıyor.
SGK emzirme parası ödüyor
Doğum yapan kadın sigortalıya SGK emzirme parası ödüyor. Bunun için doğum yapan kadın sigortalının veya eşinin doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kollarına prim ödemiş olması gerekiyor. 2017 yılı için bu şartı sağlayan kişilere SGK 132 TL emzirme parası ödüyor.
Maalesef herkes haberdar değil
Geçtiğimiz yıl hayata geçen bu haklardan maalesef herkesin haberi yok. Doğum sonrasındaki 2, 4, veya 6 aylık part – time çalışma ve ücretsiz izin hakkı işçi – memur fark etmeksizin bütün kadın çalışanlara tanınan bir hak. Özel sektörde işverenlerin, kamu da amirlerin kadın çalışanlara bu hakkı kullandırmamak gibi bir lüksü yok. Kadın çalışanların haklarını bilmesi çok önemli.
Ücretsiz izin de tercih edilebilir
Doğum sonrası 8 haftalık analık iznini kullanan kadın çalışan haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışmayı talep edebileceği gibi 6 aylık ücretsiz izin hakkını da talep edebilir. Bu iki hakkın aynı anda kullanılması mümkün değil. Çocuğuyla günün tamamını birlikte geçirmek isteyen kadın çalışanlar haftalık çalışma süresinin yarısı kadar izin yerine ücretsiz izni talep edebilirler.