Çocukluğun karne hediyesi bisiklet, çocuğun hevesi geçince evin bir deposuna kaldırılır, zamanla çürür gider. Daha da yüzüne bakan olmaz. En sonunda bir hurdacı arabasında yola koyulur. Devir değişince bisiklet de karne hediyesi olmaktan çıktı. Onun yerini tabletler, telefonlar aldı. Ancak bisikletin bahtı beklenmedik bir yönde gelişti. Kullanımı her yaştan insana yaygınlaştı. Bir spor olarak her zaman vardı ama bisiklet artık alternatif bir ulaşım aracı olarak modern şehirlerin vazgeçilmezi oldu. Ülkemizde bisiklet kullanımının yaygınlaşmasını Salcano Bisiklet Genel Müdürü Bayram Akgül, Bisikletliler Deneği Yönetim Kurulu Başkanı Murat Suyabatmaz, Dragos kampüsünü bisiklet yollarıyla donatan İstanbul Şehir Üniversitesi Rektör Vekili Prof. Dr. Peyami Çelikcan ve işlerine bisikletleriyle giden Recep Demirbaş, Fatma Yörük Uzun, Vildan Yılmaz ve Ahmet Uygun ile konuştuk.
Öncelikle size kendi bisiklet deneyimimi anlatarak başlayayım. Katlanabilir bir bisikletim var. Kadıköy’deki bir röportajıma Levent’ten çıkıp bisikletimle gideyim dedim. Evden Zincirlikuyu’ya kadar kaldırımdan gittim, bisiklet yolu olmadığı için. Metrobüsün kalabalık olmayacağını düşünmüştüm, saat 14.30 civarıydı. Ama kalabalıktı. Bir şekilde bindim. Kadıköy’den Caferağa’ya kadar sürdüm. Bisikletimle çıktığımda bir veya birkaç kişi muhakkak durdurup bisikletle ilgili sorular soruyor. Kadıköy’de de bir kişi durdurup “Bu bisikletler rahat mı, kullanımı nasıl” şeklinde sorular sordu. Bu küçük gözlemlerimden şu sonucu çıkardım: İnsanlar aslında bisiklet kullanmaya meraklı. Herkesin gönlünde bir bisiklet yatıyor.
İstanbul’un içi çok fazla yokuş olmasından dolayı bisiklet kullanımına pek elverişli değil ama sahil kenarları bisiklet için biçilmiş kaftan. İstanbul’da 102 kilometre kadar bisiklet yolu bulunuyor. En uzun bisiklet yolu da Anadolu yakasında Moda’dan başlayıp Kartal’da bitiyor. Bisiklet kullanıcılarına göre bu yol yeterli değil. Bisikletiyle işe, okula, gezintiye çıkan insanların en çok şikayet ettiği konuların başında trafikte kendisinden başkasını önemsemeyen tahammülsüz araç şoförleri geliyor. Şehirde güzel şeyler de oluyor. Arabadan in bisiklete bin, bisiklet kampüsler, şeridi paylaş, isbike gibi... Bunların yanında İstanbul’da 90’dan fazla bisiklet grubu, organizasyonu var. Neredeyse her gün bir bisiklet etkinliği yapılıyor.
Türkiye’nin yerli bisiklet markası Salcano, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde (İTÜ) bir bisiklet evi açtı. Çevre dostu yeşil kampüs olma yolunda atılan büyük bir adım olan bu bisiklet evinde bisiklet satın alabiliyor, tamir ettirebiliyorsunuz. Hem endüstri olarak hem de spor olarak bisikletin olması gereken yerde olmadığını söyleyen Salcano Bisiklet Genel Müdürü Bayram Akgül, “Türkiye’de bisiklet kullanımı yaygın değil. Almanya’da yılda 6 miyon satılıyor, Türkiye’de 1,2 milyon bisiklet satılıyor. Bisikletin KDV indiriminden faydalanması gerekiyor. Mesela Fransa, İspanya ve Hollanda hem bisiklet alana hem gelir vergisinden hem de SSK piriminden insanlara teşvik veriyor. İnsanların kafalarında bisiklet yolu oluşturmak lazım. Çünkü yolu da olsa bisiklete saygısı yoksa onu da ihlal ediyorlar” diyor.
Bisikletliler Deneği dokuz yıllık bir dernek. Derneğin Yönetim Kurulu Başkanı Murat Suyabatmaz, Türkiye’de beş yasal değişikliğin mimarı olduklarını söylüyor ve ekliyor: “2012’de bisiklet yolları teşvik kapsamına alındı. Bisiklet yolu yapan belediyelere yüzde 45 altyapı desteği veriliyor. Yasa ve yönetmeliklerde eksiklikler tamamlandı. Sağlık bakanımızı ziyaret ettik. Obeziteyle mücadele konusunda bisikleti önerdik. Şimdi bu önerimiz bakanlığın bir milyon bisiklet dağıtma projesine dönüştü. Otobüs firmalarıyla konuştuk, bisikletten ayrı ücret alınmıyor. İstanbul’da 100 kilometrelik bir bisiklet yolu var. Artması lazım. Bunun için de toplumsal talep yaratılması gerekiyor. Vatandaş yol yapsınlar bineyim diyor, belediyeler binsinler yol yapayım diyor. Tavuk mu yumurtadan çıkar yumurta mı tavuktan çıkar durumu.”
Sağlık Bakanlığı toplumda bisiklet kullanımının yaygınlaştırılması için “Fiziksel Aktiviteyi Teşvik Projesi 2015-2018” hayata geçirmişti. Proje tüm vatandaşlarda bisiklet kullanımını teşvik yoluyla günlük hareketliliğin artırılmasını hedefliyor. Projenin başlangıcı olan 2015 yılında Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullara ve talep eden üniversitelere yaklaşık 45.000 adet bisiklet dağıtıldı. 2016 yılında ise bisiklet yolları yönetmeliğine uygun bisiklet yolu yapan belediyeler başta olmak üzere, okullar, üniversiteler, kamu kurum kuruluşları, STK, kurum kuruluşlar ve gerçek kişilere (Şehit Gazi dernekleri, bisiklet sporu ile ilgilenen dernekler vb.) yapılan protokoller doğrultusunda 275.000 adet bisiklet dağıtıldı. 2017 yılında dağıtımı planlanan 100.000 bisiklet için temin süreci devam ediyor. Dağıtımı valilikler düzeyinde İl Halk Sağlığı Müdürlükleri gerçekleştiriyor.
İstanbul Şehir Üniversitesi’nin yeni yerleşkesi Dragos ‘bisiklet kampüs’ olarak tasarlandı. 40 futbol sahası büyüklüğündeki doğal ortamı korumak ve kampüsteki karbon salınımını minimum düzeye indirmek amacıyla ulaşım aracı olarak bisiklet kullanılacak. Türkiye’de bir ilke imza attıklarını söyleyen Rektör Vekili Prof. Dr. Peyami Çelikcan, “Bisikletle olan ilişkimi yaşım ilerlese de kesmedim. Yeşilay ve Bisikletliler Derneği’nin işbirliğiyle düzenlenen bisiklet turlarına katılarak bağımlılıklar ve sağlıklı yaşama konusunda farkındalık oluşturmaya gayret ediyorum” diyor. Anadolu yakasında yaşamanın imkanlarını da kullanarak İstanbul’un en uzun bisiklet yolunda haftada birkaç kez pedal çeviren Çelikcan, dünyanın diğer bütün büyük metropolleri gibi İstanbul’un da bisikletli hayata göre yeniden tasarlanması gerektiğini düşünüyor.
Çoğumuzun İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Akıllı Bisiklet Kiralama Sistemi isbike’tan haberi yok. isbike, bisiklet kiralayıp şehir içinde kullanabildiğiniz bir sistem. Bisikletinizi Caddebostan- Kartal sahilinde bulunan isbike kiosklarından kredi kartıyla doğrudan, isbike abone noktalarına bizzat başvurmak koşuluyla verilecek olan abone kartıyla ya da isbike. com.tr’de bulunan “üye” bölümündeki “Abone ol” linkini tıklayıp gerekli işlemleri de tamamladıktan sonra 3 iş günü içerisinde gönderilecek abone kartıyla kiralayabiliyorsunuz.
Asıl mesleği resim öğretmenliği olan Vildan Yılmaz, son üç yıldır dizi setinde çalışıyor. Yedi yıldır gideceği her yere bisikletiyle giden Yılmaz, “Evimle işim arasında 15 dakikalık mesafe var. Eyüp- Balat. Bisiklet çocukluğumdan beri vazgeçmediğim en güzel alışkanlığım. Ruhsal olarak en iyi çözümcüm. Tabi sabah işe giderken hem o kalabalığı hem de bu kadarcık kısa mesafenin trafikle iki katına çıkmasını istemiyorum. Ayrıca bisiklet kullandığım zamanlarda doğal olarak su tüketimi fazla oluyor. Daha sağlıklı hissediyorum. Ayrıca kendi karbon ayak izimi aza indirgediğimi düşünerek içim rahatlıyor” diyor.
Ahmet Uygun’un bisiklet yolculuğu üç yaşında üç tekerli bisiklet ile başlamış. İşe araba ile gidip gelirken trafik keşmekeşi bisikleti aklına tekrar sokmuş. Avrupa yakasında oturan Uygun’un iş yeri Anadolu’da. Daha çok vapuru tercih eden nadiren de Marmaray’ı kullanan Uygun, “Katlanabilir bisikletim ulaşımımda büyük çözüm oluyor. Bisikletin bir medeniyet göstergesi olduğunu düşünüyorum. Çevreyi kirletmiyorum. Ulaşımımı ucuza sağlıyorum. Bisiklet sayesinde daha enerjik ve mutlu hissediyorum” diyor. Uygun da en çok bisiklet yollarının azlığından şikayetçi. Trafikte herkesin daha duyarlı olması gerektiğini arzuluyor.
Bisiklete olan ilgi İstanbul dışında da var. Muğla’da yaşayan Fatma Yörük Uzun, sağlık personeli. Sağlık koşulları ve hava şartları elverdiğince bisiklet kullandığını söyleyen Uzun, bisikleti hem spor hem de ulaşım aracı olarak kullanıyor. “Kırsal bir bölgede yaşadığım için kendi arabam dışında kullanacağım toplu taşıma kısıtlı. Bisiklet ücretsiz ve sağlıklı. Şehir merkezinde yaşasam park ve trafik gibi sorunlarla uğraşmamak için yine bisiklet kullanırdım. Ayrıca özgüven, kendini daha özgür hissetmek daha mutlu insan olmak gibi artıları var” diyen Uzun, Muğla’da Mor Pedal adında bir bisiklet gruplarının olduğunu hatta Eylül ayında bir kadın festivali yapacaklarını söylüyor.
İşine bisikletle gidip gelenlerden biri Recep Demirbaş. İş güvenliği uzmanı olan Demirbaş, 4 senedir işe bisikletiyle gidip geliyor. Mesafeler çalıştığı şantiyeye göre farklılık gösteriyor. Demirbaş, “25 ila 40 kilometre arasında değişiyor. Bazen İstanbul trafiği ve araçlar hayli sıkıntı yaratabiliyor. Normalde toplu taşıma ile gidiş dönüş en az 3 saat olan yolu bisikletimle 1,5 saatte gidip geliyorum. Ciddi miktarda süre avantajı var. Planlama size kalıyor. Yarım saatte geçen bir otobüsü beklemenize gerek kalmıyor. Maddi olarak da daha uyguna geliyor. Tek masraf bisikletin bakımları oluyor. Ulaşım ücreti ödemiyorum” diyor.
