Suruç Kümbet evleri, Suruç Ovası ve yakın çevresinde görülen, yüzyıllar boyunca kullanılan bir kırsal mesken tipidir. Tamamen güneşte kurutulmuş kerpiçlerden inşa edilen bu evlerin odaları kare planlı olup, konik bir çatıya sahiptir. Kendisine has özellikleriyle Harran, Trullo, Clochán gibi konik kubbeli evlerden ayrılmaktadır. Bu meskenlerin kullanım alanlarını oluşturan oturma alanları, tahıl depoları, ahır-ağıl ve samanlık, güneyden kuzeye sırasıyla dizilmiş ve odalar arasındaki geçişler eyvanlarla sağlanmıştır. Kırsal yaşamın bir gereği olarak bu meskenlerin tandır (tendur), samanlık (kadin), kapalı ve açık ağıl (gom), ça’l, lod ve seki gibi bazı eklentileri bulunmaktadır. Son 30 yılda yaşanan bir takım doğal ve sosyo-ekonomik sorunlar nedeniyle, köylerden şehirlere göç hızlanmış ve bu evler terk edilmiştir. Ayrıca köylerde ikamet edenlerin betonarme yapıları tercih etmeye başlaması, bu evlerin kullanılmamasına ve zamanla tahrip olarak yok olmalarına neden olmuştur.
“Suruç Kümbet Evleri” Suruç Kaymakamlığı tarafından Suruç ilçesinin kültürel mirası olan kerpiç evleri korumak ve yaşatmak amacıyla yapılmıştır.
Suruç Kümbet Evleri, son 40-50 yıldır ovadaki kırsal yerleşmenin hakim mesken tipini oluştururken, zaman içerisinde meydana gelen ekonomik, sosyal ve hidrografik değişikliklerin bir sonucu olarak azalmaya başlamış ve bu yapılaşmalar terk edilmiş, akabinde Gap Sulama suyunun Suruç ovasına bırakılmasıyla, tarım ve ekonomi canlanmış olup, kente göç eden vatandaşlarımız yaşadıkları bölgelere geri dönmüş deforme olan kerpiç evlerini, kümbet evlerini onarmamış ve betonarme yapılaşmaya gitmiştir. Biz de ilçemizin tarihi dokusunu korumak, kültürel mirasına sahip çıkmak adına Suruç Kayamakmlığı olarak Suruç Kümbet Evleri’ni vatandaşların ziyaretine açtık.İlçemizde bulunan kırsal bölgelerdeki Kümbet evlerinin de bakım ve onarım noktasında Kültür ve Turizm Bakanlığı ile çalışmalarımızı başlattık.
