AYTEN ŞENYURT
Kur’ân-ı Kerîm’de murad edilen şeylerin yaşanmasının, onun iki kapak arasında toplanarak “mushaf” halini almasından daha çok önemsendiği; ilim ehlinin birçok alanda derinleştiği ve ilimler arasındaki sınırların şimdiki kadar koyu olmadığı ilk dönemlere ait, İbn Atâ tarafından yazılan Kur’ân tefsiri, H Yayınları tarafından okuyucusuna sunuldu. Eser, uzmanlarınca işarî tefsir türünün ilk örneği kabul ediliyor. Orijinali kaybolmakla birlikte, Sülemî’nin ilk kaynaklara atıfla kaleme aldığı Hakâiku’t-Tefsir’inde İbn Atâ’dan naklettiği birtakım ayetin tefsirinden derlenen kitap, “İbn Atâ Tefsiri” adıyla Betül Gürer tercümesi ile irfan hayatımıza bağışlanmış bir armağan niteliğinde.
Üç bölümden oluşan kitabın birinci bölümünde İbn Atâ’nın hayatı anlatılıyor. O, son derece âbid bir tefsir ve hadis âlimi, ciddî bir sûfîdir. Hallâc ve Zünnûn-ı Mısrî’nin yakın arkadaşıdır. Hatta Hallâc hapisteyken görüşmesine izin verilen iki kişiden biri olması hasebiyle, onun “Tavâsîn” adlı eserini hapisten gizlice çıkaran ve günümüze ulaşmasını sağlayan kişidir. İbn Atâ, Allah’ın kullarına farz kıldığı ilk şeyin marifetullah olduğunu söylemiştir. Kulun Allah’a yakınlığı mutlak ve nihaî hedefi olmalıdır. Uzlet yerine halk içinde Hak ile olmayı tavsiye ettiği bilinen ilk âriftir. O, Hallâc’ı savunmayı göze alan tek arkadaşıdır. Hayatı öldürücü darbelerle trajik bir şekilde son bulmuştur. İkisinin ardından isyanla yakılıp yıkılan Bağdat mahalleleri onların ne denli geniş bir çevrede sevildiğini gösterir. Tasavvufî düşüncenin köşe taşlarından biri olmasına rağmen hak ettiği nâma kavuşmamıştır.
Eserin ikinci ve asıl bölümü tefsirin Türkçe tercümesinden oluşuyor. Bu noktada eseri hazırlayan Betül Gürer şunları söylüyor: “Âyetlere yaklaşımında esas aldığı ilkelerden bahsettiğimiz ve genel olarak ilk dönem işârî tefsir geleneğinin temel karakteristiğini yansıttığına dikkat çektiğimiz İbn Atâ Tefsiri, Kur’ân-ı Kerîm’in belli sûrelerinin belli âyetlerinin yorumlanmasından oluşmaktadır. Eserde, Zilzâl, Âdiyât, Kâria, Tekâsür, Asr, Hümeze, Fil, Kureyş, Leheb, Felak ve Nâs sûreleri hariç diğer 103 sûreye ait toplam 727 âyetin tefsiri bulunmaktadır.”
Üçüncü ve son bölümde ise eserin bel kemiğini oluşturan ibadet, ahlak, seyr ü sülûk ile kalbî ve irfanî kavramlarla tefsirin kapsamlı bir tahlili yer alıyor.
Öyle görünüyor ki bu değerli tefsir, okuyan kişilerin kendi gönül dünyalarında, Kur’ân-ı Kerîm’in başka başka açılımlara kavuşmasına vesile olacak.
