|

Komşu aidiyeti besler

Eski mahallede bazı değerleri çoktan kaybettik. Nostaljik birer hatıra olarak hafızalarda kaldı. Şimdi yeni siteler, güvenlikli, birbirinden ayrılmış, steril evlerde yaşıyoruz. 'Mahalle' kitabının yazarı Doç. Dr. İmre Özbek Eren eskisi gibi çok sık görüşmesek de hala mahalle denince aklımıza ilk komşuluğun geldiğini söylüyor.

Yeni Şafak ve
04:00 - 10/09/2017 Pazar
Güncelleme: 04:46 - 9/09/2017 Cumartesi
Yeni Şafak
Komşu aidiyeti besler
Komşu aidiyeti besler

Mahalle şehir hayatının en küçük birimini oluşturuyor. Bir arada yaşayan küçük bir insan topluluğu... Mahalle denince de akla ilk önce komşuluk geliyor. Hatta bununla ilgili atasözümüz bile var: Ev alma komşu al. Eski mahallede bazı değerleri çoktan kaybettik. Komşuluk da bunlardan biri. Nostaljik birer hatıra olarak büyüklerimizin hafızalarında kaldı. Şimdi yeni siteler, güvenlikli, birbirinden ayrılmış, steril evlerde yaşıyoruz. Birbirimize dokunmadığımız hatta görmediğimiz... Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık Bölümü öğretim üyesi, Mahalle kitabının yazarı Doç. Dr. İmre Özbek Eren eskiye oranla daha az görüşsek de hala komşuluğun önemli olduğunu söylüyor ve "Mahalle denilince ilk akla gelen halen komşuluk" diyor.

NOSTALJİK SAHNELERİ YAŞADIM
 Önce sizin mahallenizle başlayalım. Nasıl bir mahallede büyüdünüz?

Çocukluğumun bir kısmı anneannemin tarihi ahşap evinin olduğu Üsküdar’da İcadiye Mahallesi’nde geçti. O zaman Ermeni, Hıristiyan, Türk, karışık arkadaşlarımız vardı, sokaktan nayloncu, yoğurtçu, mahallenin delisi, bekçisi geçerdi, öbür mahalle çocuklarıyla kavga ederdik, bahçesindeki incir ağacına salıncak yaptığımız komşularımız vardı. Yani mahallenin bugün nostaljik kalan boyutuna dair kimi sahneleri ben de yaşadım.

 Mahalle ile ilgili çalışma yapmaya nasıl karar verdiniz?

Son 25 yıldır, sitelerin ve apartmanların olduğu yine çok güzel bir mahallede yaşıyorum. Ancak zaman içinde özellikle, tarihi kentleri, mahalleleri, sokakları gezerken, aralarda ciddi farklar olduğunu gözlemledim. Bu durum bende “acaba bugün mahalle dediğimizde ne anlıyoruz?” şeklinde bir merak uyandırdı. Bu arayışla bazı makale çalışmalarım oldu, ardından Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi'nde bir araştırma projesi yürüttüm.

 Bu çalışmalar sonucunda mahallenin geleceğini nasıl görüyorsunuz?

Mahallenin geleceği muğlak. Bir gerilim üzerinde bence. Bu gerilim ise temelinde bir paradigma değişiminden kaynaklanıyor. Paradigma değişiminin çıkış noktası bir gerçekliğe dayanmakta. Değişen toplumsal dinamikler, kişisel tercihler, kültürel değişim, bilim ve teknikteki gelişmeler, değişen zaman algımız, uzamımız, esasen dünya algısı. Böyle bir paradigma değişimi söz konusu olduğunda mahalle gibi kökleri geleneksel dünyaya kadar uzanan derin bir kültürel, toplumsal olgunun da bugün bir kırılma ile karşı karşıya olduğu gerçek.

GELENEKSEL ANLAMINDAN UZAK
 Hangi mahallelerde araştırma yaptınız?

Arnavutköy Merkez Mahallesi/ Beşiktaş, Balat Mahallesi, Çukurbostan/ Fatih, Rasimpaşa Mahallesi Yeldeğirmeni/ Kadıköy, Bahçelievler Mahallesi Çengelköy/ Üsküdar, Ondokuz Mayıs Mahallesi/ Kadıköy, Fikirtepe Mahallesi/ Kadıköy.


 Neden buraları seçtiniz?

Bunları seçerken yerel örgütlenmesi ve tarihi geçmişi olan mahalleler, koruma altında tarihi kent içindeki mahalleler, ilk apartman yapılaşmalarını içeren bölgeler, geleneksel mahalle ve yeni gelişme alanlarını birlikte barındıran yerleşmeler, küresel ekonominin etkin olduğu ve yeni gelişme alanlarını ve mal sahiplerince iyileştirilen, toplu konut, site, apartmanları yoğunlukla içeren mahalleler, dönüşüme tabi olan, genellikle gecekondu mahalleleri olmalarını hedefledik.

 Bu arada yaşadığınız iki mahalle arasında farklar var. Eski mahallede neleri, hangi değerleri kaybettik?

Bugün, mahallenin geleneksel ‘anlamından’ uzak başka bir mahalle gerçeği ile karşı karşıyayız. Geleneksel mahalle, tarihsel serüveninde, pek çok özelliğini yitirdi, bazı yeni deneyimler kazandı. Bugün başka bir dünya görüşü, başka bir toplumsallık anlayışı, başka bir mekân deneyimi, başka bir zaman algısı var. Bugünün mahallesini de ancak bugünün zihniyet dünyası içinde anlamak gerekiyor.

 Mahalle insanlar için bugün ne ifade ediyor?

Mahalle denilince ilk akla gelen halen komşuluk. Çok büyük oranda hala önemli ve anlamlı olmakla birlikte, komşuların birbirini tanıması, güven, paylaşım ve mahalleyi, komşuyu sahiplenme oranları, mahallelere göre yani sosyo-kültürel, coğrafi, tarihi özelliklere bağlı olarak değişkenlik göstermekte.

BEKLENTİLER DEĞİŞTİ
 Bugünün komşusuyla geçmişin komşusu arasında nasıl farklar var?

Komşu özünde, evimize dair bir iz taşır, rahatlık ve güvende olmayı hatırlatır. ‘Habitus’umuzun bir parçasıdır. Bize yalnız olmadığımızı, hızla değişen yaşam koşulları içinde modern sonrası insana huzur verir, kimlik krizlerinin üstesinden gelmeyi kolaylaştırır, aidiyeti besler. Günümüzde, insanın temel gereksinimleri değişmemekle birlikte, toplumsal pratiklerin, kültürel normların veya günlük ritüellerin değişmesine bağlı olarak bu türden yakın ilişkilere yüklenen anlam biraz değişmiş görünmekte. Galiba bizim ona günlük döngümüz içinde ayırdığımız pay, verdiğimiz önem ve yüklediğimiz anlam, beklentiler değişiyor.

 Mahalleyi oluşturan unsurlar neler?

Mahalle sosyal, ekonomik, politik, kültürel pek çok etkenin, moral değerlerin zaman içinde gelenekleştiği bir yaşamsal alana ve anlama denk gelmekte. Mahalle, üst üste veya yan yana yazılan özelliklerin bileşimiyle oluşan bir şey asla değildir, çünkü her defasında yeniden kurulan özgün ve farklı bir yerdir. Ancak yine de mahalle denilince akla gelen bir takım sosyal, fiziksel imgelerden bahsediyoruz ki en başta komşuluk yer almakta. Ardından aidiyet, ev, güvende olma, bellek, paylaşım, toplumsal normlar gibi bir takım başka imgeler de söz konusu. Sokakların, binaların ölçeklerindeki değişimler, karşılıklı iletişimi etkileyen mesafelerin kopması, mahalle içlerinden geçen bulvarlar, kentsel ölçekteki hizmet yapıları, hastane, metro gibi yapıları sayılabiliriz.

 Bugünün mahallesi için de bu unsurlar geçerli mi?

Geleneksel mahallede, o dünyanın pratiklerine bağlı paylaşımlar söz konusu iken bugün bireyin ihtiyaç ve beklentilerinin değişmesi sonucu komşularımız ile olan paylaşım biçimleri değişmiş durumda. Örneğin geleneksel mahallede güvenlik algısı, asayiş temelinde karşılıklı sorumluluk ve bir tür iç denetim ile sağlanırken bugünün insanı için kendisi gibi düşünen, yaşayan veya sosyo-ekonomik, kültürel bakımdan kendisi ile benzerlik gösteren ortamlara karşılık gelmekte.


Kentsel dönüşüm yeni profiller oluşturuyor
Kentsel dönüşüm mahalleyi nasıl etkiliyor?

Kentsel ölçek düzeyinde, ada-parsel ve emsalin değiştiği büyük ölçekli dönüşüm uygulamalarında, yeni sosyal profiller oluşmakta, tarihi mahallelerde soylulaşma izlenirken, diğer alanlarda ekonomik nedenlerle yer değiştirmeler görülebilmekte. Aynı zamanda bina-sokak ölçeğindeki morfolojik özelliklerin değişmesiyle, mekana bağlı olarak da ilişkilerin değiştiği görülüyor. Dolayısıyla komşuluk ve mahallenin bağlamı değişiyor.

#Mahalle
#İmre Özbek Eren
#Komşu
7 yıl önce